chúng ta có ba phương diện : "gia đình , đồng ruộng và đường phố" . "Gia
đình là trái tim chúng ta , đồng ruộng là thiên nhiên nói với chúng ta ,
đường phố là qua tiếng roi quật nhau của các đảng phái mà nổi lên cơn
bão táp của những sự kiện chính trị ( tựa Những tiếng nói bên trong ) . Ông
khuyến cáo người cùng thời lắng nghe ba tiếng nói đó .
Hugo là nhà tiểu thuyết đặc biệt quan tâm đến những vấn đề xã hội .
Ông cho rằng con người đau khổ vì những tình trạng không hoàn thiện của
mình . Và lịch sử của con người là lịch sử của cuộc đấu tranh giữa cái thiện
và cái ác , giữa ánh sáng và bóng tối . Ông tin tưởng vào sự tiến bộ , khoa
học và tự do , sức mạnh của cái thiện sẽ chiến thắng . Sự tiến bộ và khoa
học là nhằm cải thiện điều kiện sống của những con người bất hạnh . Cần
chấm dứt ngay việc khinh rẻ họ và cần phải giúp đỡ họ , giáo dục họ . Nhân
vật Jan Vanjan , người tù khổ sai ( trong Những người khốn khổ ) là sự minh
hoạ cho lý thuyết này : Kẻ tội phạm bi quan và cay đắng vì sự hung bạo
của con người , nhưng anh ta sẽ được cứu vớt , sẽ hoàn lương nhờ sự rộng
lượng của ai có lòng yêu thương tuyệt đối .
Tuy nhiên , tác phẩm của ông cũng thấm đậm không ít những vẫn đề
siêu hình . Con người lo âu trong việc tìm cách giải quyết điều bí mật của
số phận . Hugo giải thích là cần phải tin vào một bậc Thượng đế
khác với
thế gian .
.
Nghệ thuật mới đa dạng :
Hugo ý thức về chức năng của nhà thơ với nghĩa rộng là người sáng tạo
một tác phẩm có một chức năng xã hội chân chính , một sứ mệnh giáo dục
con người . Ông đánh giá nhà thơ phải là một người hướng dẫn cho nhân
loại , một đạo sĩ ( còn gọi là một thầy pháp ) thực hành tạo nên ma lực của
ngôn từ . Ông so sánh với ngôn từ , từ ngữ giống như những sinh mệnh ,
những cỗ máy vận hành tư tưởng của con người đi xa . Theo ông , ai làm
chủ được ngôn từ là một sinh linh ngoại lệ có thể nhìn thấy xa hơn những
người khác và nói với họ chân lí ở nơi đâu .
