ngay cạnh nhà cụ Triệu, thấy tận mắt, nghe tận tai, cho nên chắc hẳn là
không sai.
Mặc dù như thế, tiếng đồn vẫn lan rộng ra. Người ta bảo nhau: hình
như Cụ Cử không về, nhưng cụ có viết một bức thư rất dài để làm thân với
Cụ Cố. Cụ Cố làng ta cũng đã nghĩ lại, và cụ cho rằng: cũng chẳng có hại
gì nên đã cho gửi cái hòm lại. Cái hòm ấy hiện giờ nhét dưới gầm giường
cụ bà nằm. Còn như tin tức về bọn cách mạng thì có kẻ nói chính tối hôm
qua chúng nó đã vào huyện rồi, chú nào chú ấy, áp giáp bạch, mũ bạch, ăn
bận trắng toát một loạt để tang cho vua Sùng Chính. (2)
Xưa kia, AQ đã mấy lần nghe người ta nói đến cách mạng. Năm nay, y
lại thấy chém bọn cách mạng độ vừa rồi. Nhưng trong óc y đã có sẵn một ý
kiến chẳng biết nguồn gốc từ đâu cho rằng: Làm cách mạng tức là làm giặc,
làm giặc tức là báo hại y. Vì vậy nên xưa nay y vẫn ghét cay ghét đắng bọn
cách mạng. Ngờ đâu chính bọn đó làm cho Cụ Cử danh giá khắp vùng như
thế kia mà cũng phải sợ, thì y cũng đã hơi lấy làm "lác mắt". Huống nữa là
y lại thấy lũ đàn ông đàn bà khốn nạn ở làng Mùi cuống quýt lên như vậy
thì y càng khoái chí. Y nghĩ bụng: Cách mạng cũng hay! Cách mẹ cái mạng
lũ chúng nó đi! Ghét quá đi mất! Giận quá đi mất...! Tớ, tớ sẽ đi đầu hàng
cách mạng. (3)
-----
(2) Sùng Chính tức là Sùng Trinh, ông vua cuối cùng của nhà Minh bị
tử nạn. Trong ý nghĩ dân làng Mùi, cuộc Cách mạng 1911 chỉ là một cuộc
chính biến, vương triều này đánh đổ vương triều kia để lên trị vì mà thôi.
Họ cho rằng những người làm cách mạng ủng hộ nhà Minh lật đổ nhà
Thanh nên mới để tang cho Sùng Chính. Đủ thấy cuộc cách mạng Tân Hợi
không được tuyên truyền sâu rộng trong quần chúng nông thôn. Ý kiến của
AQ về cách mạng nói ở đoạn dưới càng chứng tỏ điều đó.
