cậu Tú đã bị bọn cách mạng không tốt nó cắt mất cái đuôi sam, mà nhà cụ
lại còn phải nộp hai vạn quan tiền thưởng cho hai tên tuần đinh đã mạo
hiểm trèo tường vào bắt AQ hôm trước. Thành ra cả nhà cụ càng rên rỉ tợn.
Hai gia đình này từ đấy về sau đều có vẻ điêu tàn như các bậc "di lão". (7)
Còn như về dư luận, thì cả làng Mùi đều nhất trí công nhận rằng: AQ
không phải là người lương thiện, chứng cớ là y đã bị bắn, vì rằng: nếu là
người lương thiện thì sao lại bị bắn kia chứ! Trên huyện thì dư luận không
lấy gì làm hay lắm. Phần nhiều họ không thỏa mãn. Họ bảo: bắn người
trông không vui mắt bằng chém, mà cái tên tử tù kia trông buồn cười thế
nào ấy. Đã bị đưa đi bêu phố một hồi như vậy mà cũng không hát lên được
một câu, thành ra đi theo nó bao nhiêu đường đất, chỉ mất công toi. (8)
Tháng 12 năm 1921
-----
(7) Tức là những nhân sĩ nhà Minh không chịu thuận phục nhà Thanh.
(8) Dưới ngòi bút của Lỗ Tấn, quần chúng còn mê muội và tàn nhẫn
quá chừng. Thời kỳ này, Lỗ Tấn đang có khuynh hướng nghi ngờ quần
chúng, chưa tin vào sức mạnh của quần chúng. Cái quần chúng trong AQ
chính truyện chạy theo AQ xem, khi AQ bị đưa ra pháp trường, cũng là cái
quần chúng chứng kiến cuộc chặt đầu tên Hán gian tay sai của đế quốc
Nga, sau khi bị đế quốc Nhật bắt được trong bài Tựa Gào thét.
Về tính chất cách mạng của AQ, xem thêm bài "Vì sao tôi viết AQ
chính truyện" (Tạp văn, I):
"Theo ý tôi thì nếu như Trung Quốc không làm cách mạng thì AQ
cũng chẳng bao giờ làm cách mạng, nhưng nếu như Trung Quốc làm cách
mạng thì thế nào AQ cũng sẽ làm. Số mạng của chú AQ của tôi nhất định
phải như thế… Năm thứ nhất niên hiệu Dân quốc đã qua lâu rồi, không còn
dấu vết gì nữa. Nhưng sau này, nếu còn cách mạng thì tôi chắc chắn rằng
