bằng mắt thường) bị mất đi năng lượng vào tay một vũ trụ giãn nở và rốt
cuộc trượt xuống trên quang phổ, biến hóa thành photon hồng ngoại. Mặc dù
photon ánh sáng khả kiến cứ yếu dần yếu dần, chúng vẫn không ngừng là
photon.
Tiếp theo trên quang phổ là gì? Ngày nay, vũ trụ đã giãn nở với hệ số
1.000 kể từ khi photon được thả tự do, và vì thế nền vũ trụ, đến lượt nó,
cũng nguội lại với hệ số 1.000. Tất cả mọi photon ánh sáng khả kiến từ kỷ
nguyên ấy chỉ còn 1/1.000 sức mạnh. Giờ đây chúng là vi sóng, mà dự vào
đấy ta rút ra thuật ngữ hiện đại “nền vi sóng vũ trụ” (cosmic microwave
background), gọi tắt là CMB. Cứ đà này thẳng tiến thì 50 tỉ năm nữa các nhà
vật lý thiên văn rồi sẽ viết về bức xạ nền sóng vô tuyến vũ trụ (cosmic
radiowave background).
Khi có thứ gì đó sáng lên vì bị nung nóng, nó sẽ phát ánh sáng đủ mọi
thang của quang phổ, nhưng sẽ luôn đạt đỉnh điểm ở đâu đó. Với loại đèn
gia dụng thắp sáng bằng dây tóc kim loại, mọi bóng đèn đạt đỉnh ở đoạn
hồng ngoại, cũng là tác nhân lớn nhất gây ra hiệu suất thấp khi dùng nó làm
nguồn sáng khả kiến. Giác quan của chúng ta phát hiện tia hồng ngoại chỉ
qua cảm giác âm ấm trên da. Cuộc cách mạng đèn LED trong công nghệ
chiếu sáng tân tiến đã tạo ra ánh sáng khả kiến thuần khiết mà không hao phí
điện năng trên những thang bất khả kiến của quang phổ. Nhờ vậy bạn mới
bắt gặp mấy câu quảng cáo trên bao bì đại loại: “Đèn LED 7 Watt thay cho
đèn sợi đốt 60 Watt.”
Là tàn dư của thứ đã từng một thời sáng rực rỡ, CMB có một “lý lịch”
đúng như ta dự đoán là kiểu vật thể phát bức xạ nhưng đang nguội dần: nó
đạt đỉnh ở một thang quang phổ nhưng cũng bức xạ ở những thang khác trên
quang phổ. Trong tường hợp này, ngoài việc đạt đỉnh ở phần vi sóng, CMB
còn phát ra sóng vô tuyến và một số cực ít ỏi photon năng lượng cao.
Vào giữa thế kỷ 19, phân khoa vũ trụ học (cosmology – đừng nhầm với
cosmetology là thẩm mỹ học) chẳng có bao nhiêu dữ liệu. Mà khi dữ liệu đã
khan hiếm, thì những ý tưởng thông minh, mộng mơ, xung khắc lại tràn đầy.
