8. Nguyên văn: “Ra trận thì phải theo lối ở ngoài trận”. Ý nói phải tùy
cơ ứng biến, thích nghi với hoàn cảnh khó khăn.
9. Trong thần thoại Hy Lạp, Tăngtan bị hành tội treo vào thân cây
nặng trĩu quả, nhưng không với tới được, nước dâng lên gần miệng nhưng
không uống được, trong khi y đói khát như cào cấu ruột gan.
10. Con sông nhỏ ngăn cách nước Ý với xứ Gôlơ. Để bảo vệ thành La
Mã chống lại quân Gôlơ, nguyên lão viện đã ra một quyết định nổi tiếng
tuyên bố là phản quốc và nguyền rủa kẻ nào đem quân, không kể nhiều ít,
vượt qua sông đó. Xêđa coi khinh lệnh cấm ấy, vượt qua sông mà kêu lên:
“Số phận đã quyết định!” Người ta thường nhắc lại lời này mỗi khi quyết
định một điều gì táo bạo và quan trọng, sau nhiều do dự hoặc nói “vượt qua
sông Ruybicông” cũng là ngụ ý đó.
11. Nguyên văn: chả chim Manvielica, tục danh của chim sơn ca béo
nục.
12. Badingghet: tên đặt cho Napôlêông III( 1803-1870) vua nước Pháp
thời đế chế thứ II từ 1852-1870
13. Phái phục hưng đế chế.
14. Nguyên văn: Đỏ hơn một quả anh đào.
15. Tức là phòng vệ sinh.
16. Follenvie: đọc lên cũng như Folle envie, có nghĩa là: thèm muốn
điên rồ.
17. Cũng có nghĩa như “Con số biết nói” đã chú thích.
18. Du Guesclin (1320-1380) một trong những tướng lĩnh Pháp nổi
tiếng đã đánh đuổi quân xâm lược Anh.
