THANH SƠN ĐẠI VƯƠNG
Núi Tam Đảo là ngọn núi có tiếng của nước Việt ta. Quanh co suốt
phương bắc, núi dài đến nghìn dặm. Thời triều Lý, triều Trần vốn có chép
trong Tự điển, nhưng danh hiệu vị thần không được rõ rệt, gặp lúc binh lửa
nên bỏ thất lạc mất.
Triều nhà Lê, vua Nhân Tông Hoàng đế, khoảng năm Kỷ Tỵ, Canh Ngọ,
gặp trời đại hạn, đảo khắp bách thần không thấy mưa, triều đình mới bàn
rằng: “Núi Tam Đảo là danh sơn, mà việc phụng tự thì thiếu ở trong Tự
điển bây giờ nên đem lễ đến tế để cầu thần giúp”.
Vua mới khiến Văn thần thảo sắc, phong làm Thanh Sơn Đại Vương,
đem lễ đến tế cầu mưa, ngày ấy ùn ùn mây kéo, bốn bể tối đen, sáng ngày
mưa to như xối, năm lại được mùa.
Từ đấy về sau, hễ gặp đại hạn hay mưa dầm, đến cầu đảo đều có linh
ứng, làm vị Phúc thần một phương, có chép ở Tự điển.
Tiếm bình
Núi Tam Đảo đứng về phương hướng Càn Hội của chi giữa mạch đất trời
Nam ta. Ba ngọn núi nhóm lại cao tới mây xanh cho nên đặt tên là Tam
Đảo, thần núi danh hiệu chưa rõ, chỉ duy ở trong lùm núi xưa có đền thờ
Quốc Mẫu là một vị Am thần.
Truyện ông Trần Nguyên Hãn chép rằng: Ông là con cháu Hưng Đạo Đại
Vương, nhà ở phương đông trên núi đá, lúc hàn vi lấy nghề bán dầu làm
sinh nhai, đi về đã ba hôm, bữa ấy đi đến đền thì trời đã tối đen, sơ không
dám đi mới ngủ nhờ ở đền một đêm.
Đêm khuya chưa ngủ, nghe ngoài đền có tiếng gọi mà bảo rằng.
- Nay thiên đình có chỉ triệu các thần, Phu Nhân ra đi lên chầu. Nghe
trong đền trả lời rằng:
