hỏi.
* Nhân vật thứ ba bênh vực nhà Ngô và đả kích Thượng Tọa Trí Quang và
tướng lãnh đảo chánh ông Diệm là nữ tiến sĩ Ellen Hammer, tác giả cuốn “A
Death in November”.
Cuốn sách này đã được tạp chí Tia Sáng, số 26 ngày 15/4/1988 tại Houston,
phê bình bằng cách vạch trần thái độ thiên kiến bênh vực nhà Ngô không
ngượng ngập qua một số điểm chính sau đây:
1. Ellen Hammer chọn tương quan Việt Mỹ làm nền tảng cho sự phân tích,
và từ đó, diễn dịch để quy lỗi cái chết của ông Diệm vào sự thất bại của thời
gian hậu Cách mạng 1/11/1963 và cho Mỹ, vấn đề Việt Nam không đơn
giản ngoại hướng như vậy. Nếu tác giả có một cái nhìn quán triệt và Đông
phương hơn thì sẽ thấy được cốt lõi vấn đề Việt Nam nhưng mang nhiều
tính nhân văn hơn là những thủ đoạn chính trị đoản kỳ, liên hệ nhiều hơn
đến vị trí của ông Diệm trong lòng dân tộc Việt Nam. Từ đó sẽ xác định ông
Diệm (và gia đình ông ta) đã phục vụ hy sinh cho dân tộc hay đã phản bội
để rồi bị dân tộc khước từ.
2. Là một người ngoại quốc, lại chọn giai đoạn rối rắm này của Việt Nam để
nghiên cứu, hẳn tác giả đã phải nhận chân được mức độ phức tạp và mâu
thuẫn của vấn đề. Thế nhưng thay vì chọn một thái độ bình tĩnh và một cái
nhìn công bằng tối thiểu của một kẻ đứng ngoài, tác giả lại sử dụng tĩnh từ
mang nhiều thành kiến ngay từ trang giới thiệu. Hơn thế nữa Quốc huy
“Tiết trực tâm hư” của ông Diệm lại sử dụng để trang trí bìa sách. Đây quả
là một điều mâu thuẫn với cái tựa “A Death in November” hàm ý khách
quan của câu tục ngữ Việt Nam “cái quan định luận”.
3. Điểm quan trọng nhất làm giảm giá trị cuốn sách là việc tác giả Hammer
đã sử dụng rất nhiều tài liệu hay nguồn tài liệu thuộc phe phái chế độ Diệm
khi phê phán về chế độ đó, ví dụ như tờ báo Hòa Bình của một linh mục
thân nhà Ngô, từ sách của tác giả Margueritte Higgins, người đã dám “mời”
bà Nhu đến nhà riêng để “dạy dỗ”, và từ cuộc phỏng vấn của Bộ trưởng
Nguyễn Đình Thuần tay chân của nhà Ngô. Đã đành ai cũng có quyền và
bổn phận sử dụng mọi tài liệu, nhưng vấn đề đặt ra là cách diễn dịch và suy
