VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 261

của ông, khi chính ông là một vị quan tay sai của Pháp, tay chân của Giáo
Hội. Cho nên năm 1933, dù người Pháp có để cho ông Diệm thực hiện
những cuộc cải cách thì ông Diệm cũng chỉ làm được công việc tô vẽ cho
chiếc lồng đẹp đẽ hơn, nặn đúc cho cái chậu rộng lớn hơn, nhưng dân Việt
Nam vẫn là thứ dân cá chậu chim lồng, thứ dân bị ru ngủ để thực dân Pháp
củng cố và kéo dài nền đô hộ. Dưới thời quân Nhật chiếm đóng (1941-45),
Toàn quyền Decoux vì sợ dân ngã theo Nhật Bản đã đưa ra nhiều cải cách
rộng lớn như mở viện “Nhân Dân đại biểu”, như bình đẳng hóa nhiều ngạch
công chức Pháp–Việt, ngạch sĩ quan Pháp–Việt, như mở thêm trường đại
học… Thế mà chính phủ Bảo Hộ vẫn vững vàng, dân Việt Nam vẫn là dân
thuộc địa cho đến khi có cuộc cách mạng của chính dân Việt nổi lên thì mới
thực sự được giải thoát khỏi gông cùm.
Như vậy, việc ông Diệm từ chức Thượng thư rõ ràng phần lớn là do áp lực
của người Pháp và Phạm Quỳnh. Riêng Bảo Đại, khi cho thu hồi bằng sắc,
huy chương của ông Diệm chẳng qua cũng chỉ như ông Diệm, nghĩa là vì áp
lực của thực dân mà chính vua Bảo Đại, trong công việc này, cũng tỏ ra bất
mãn với người Pháp, tỏ ra luyến tiếc sự ra đi của một trung thần mà dòng họ
đã ba đời khuông phò nhà Nguyễn, mà thế hệ anh em ông Diệm đã là thần
tử tận tụy với tiên vương. Thế mà sau khi từ chức, ông Diệm lại phò Cường
Để với ý đồ nhờ quân đội Nhật Bản lật đổ ngai vàng của Bảo Đại. Trước sự
phản bội của ông Diệm, vua Bảo Đại vẫn không thù oán, vẫn nhớ đến kẻ
cựu thần, hai lần đánh điện vào Sài Gòn mời ông Diệm về lập chính phủ.
Không ngờ người Nhật đã bỏ rơi lá bài Cường Để và Ngô Đình Diệm, và do
đó không chịu trao điện tín lại làm cho cuộc tái hợp vua tôi không thành
tựu, và cũng do đó mà vua Bảo Đại phải mời học giả Trần Trọng Kim làm
Thủ Tướng. Nhưng rồi Việt Minh cướp chính quyền, vua Bảo Đại từ bỏ
ngai vàng trở thành một công dân, rồi làm Tối cao Cố vấn cho ông Hồ Chí
Minh trong lúc ông Ngô Đình Diệm bị Việt Minh đày ải nơi miền sơn cước,
gần biên giới Hoa–Việt.
Chính trị đúng là tấn tuồng muôn mặt vì có ai ngờ việc quân Pháp trở lại
Việt Nam lại gián tiếp giải thoát được cả cho hai ông Bảo Đại lẫn Ngô Đình
Diệm khỏi vòng kềm kẹp của ông Hồ Chí Minh để Bảo Đại đi Hồng Kông