VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 268

của ông và gia đình ông đã phản bội lại những lá phiếu tín nhiệm của nhân
dân Việt Nam thể hiện trong ngày 23 tháng 10 lịch sử này.
Bên lề của biến cố này có hai nhận định tôi cần ghi lại ở đây như tiếng thở
dài chán chường của nhân thế vẫn thường vang vọng trong những nổi trôi
của lịch sử. Nhận định thứ nhất về ông Ngô Đình Diệm của Thủ hiến Bắc
Việt Nguyễn Hữu Trí chỉ một năm trước ngày trưng cầu dân ý: “Ông Diệm
là người đạo gốc, lại mấy đời thờ nhà Nguyễn, chắc chắn là tôn quân bảo
hoàng và hết lòng với Quốc trưởng Bảo Đại, tài cán ông Diệm thì chưa ai rõ
nhưng trung thành với Ngài thì tôi có thể tin” [40].
Và nhận định thứ hai về ông Bảo Đại của ký giả Stanley Karnow gần một
phần tư thế kỷ sau: “… Khi cử ông Diệm làm Thủ tướng, Bảo Đại có ngờ
đâu chính quyết định của mình lại là một hành động tự ý đào huyệt chôn vùi
sự nghiệp chính trị của mình” [41]. Thế là ông Ngô Đình Diệm từ chủ
trương cho Việt Nam quy chế “quân chủ lập hiến” với một Bảo Đại là nhà
vua, một Ngô Đình Diệm là Thủ tướng, đã đưa miền Nam Việt Nam đến
một thể chế “Cộng Hòa” mà ông là vị Tổng thống đầu tiên, còn vị vua đã
từng bổ nhiệm ông làm Thủ tướng, từ nay trở thành kẻ lưu vong biệt xứ,
ngậm đắng nuốt cay nơi đất khách quê người.

-o0o-

Năm 1955, với vị thế là cán bộ chính trị trung kiên của Thủ tướng Ngô Đình
Diệm, với tư cách là chủ tịch phong trào Cách Mạng Quốc gia của bốn tỉnh
duyên hải miền Nam Trung phần, tôi đã hăng say hoạt động cho chiến dịch
truất phế vua Bảo Đại mà tôi cho là không còn đủ khả năng lãnh đạo cuộc
đấu tranh chống Cộng, và không còn đủ vóc dáng để khai mở một kỷ
nguyên dân chủ cho đất nước nữa.
Thật ra thì dân ý đang đòi hỏi và hướng về một cuộc thay đổi gốc rễ để đáp
ứng với biến đổi mới của thời đại. Nhưng những tài liệu do Bộ Thông Tin
Sài Gòn gởi ra cũng như những chỉ thị mật của Phong Trào Cách Mạng
Quốc gia từ Huế gởi vào cho tôi đều chủ yếu tập trung vào việc lên án
những tội lỗi của vua Bảo Đại vô đức vô tài… Lên án không chưa đủ, chỉ