VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 419

đối nhau thì làm sao có thể kết làm thông gia được. Nhưng vì chú Nhu quá
mê con gái ông Trần Văn Chương nên chúng tôi đành phải chịu khổ tâm mà
chiều lòng chú ấy” (ghi chú: ông Trần Văn Thông là một vị Tổng đốc, ông
nội của bà Nhu, còn ông Thân Trọng Huề ông ngoại của bà Nhu, là một
Thượng thư Nam triều cùng thời với cụ Ngô Đình Khả). Có lẽ lúc mới cưới
bà Nhu, gia đình không ưa nên ông Diệm đã có lúc ném cái gạt tàn vào
người bà ta như nhiều người đã biết.
Viết về bà Nhu, ông Đoàn Thêm có một đoạn phân tách sâu sắc như sau:
“… Không những bà ấy cứ tin rằng bà phải làm nếu không thì chẳng ai làm
một số việc mà bà coi là tối cần: như huy động phụ nữ vào công việc chung.
Nhưng họ phàn nàn: thái độ của bà làm hại chánh sách; giả thử bà dễ dãi,
nhún nhường mềm dẻo thì may ra cũng được tin theo phần nào, ít ra không
bị ghen ghét lắm. Nhưng bà nói quá mạnh, có vẻ coi thường hết mọi người
nên dù hành động có ưu điểm gì chăng nữa cũng không thể đổi ngược chiều
công luận.
Nguyên do sâu xa nhất và đích thực nhất của nỗi ác cảm chung của sự mâu
thuẫn giữa lối sinh hoạt của bà và ý niệm thắm thiết về sắc đẹp của nhiều
người đàn ông nước Việt: người đẹp mà muốn khỏe và hách nữa thì quá lắm
không chịu nổi. Nên dù phải hay trái, người đàn bà Việt Nam muốn sống
theo gương đàn bà tiền phong (avant-garde) Âu-Mỹ, tất chưa thể được yên
thân trên một đất nước mà nhiều người còn ghê sợ những Võ Hậu và những
Từ Hi”[4].
Là một nhà luật học, là một nhà làm văn hóa, lại vừa là một chứng nhân của
thời đại, ông Đoàn Thêm chẳng những đã chê ông Diệm là quan liêu phong
kiến, bất tài bệnh hoạn, chỉ đáng làm quan Nam triều, chỉ đáng làm Tổng
thanh tra, ông còn lên án bà Nhu là một thứ Từ Hi, Võ Hậu, thế mà giọng
văn của ông vẫn rất linh hoạt nhẹ nhàng. Phần tôi vốn là quân nhân, nên xin
nói thẳng rằng nếu gia đình họ Ngô không rước “ngựa cái” hay “rồng cái”
về nhà, hoặc nếu bà Nhu khiêm cung đức hạnh và không tham quyền háo
danh trong thời gian ông Diệm cầm quyền thì may ra ông Diệm còn sống
sót vào năm 1963 để họ Ngô khỏi bị ô danh muôn đời. Và tôi cũng tin rằng
nếu không có bà Nhu khuynh loát trong dinh Độc Lập, không làm Đệ Nhất