VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 445

và dù rau khoai không phải là nông phẩm thiết yếu nhất để giải quyết những
thiếu hụt thực phẩm của hai tỉnh này lúc bấy giờ, nhưng thái độ thực tế và
quyền biến phát xuất từ tâm thành đó đã làm cho tôi nhớ lại những kỷ niệm
ban đầu, ngày tôi mới gặp ông trong ngôi nhà còn đìu hiu tại Phú Cam Huế,
khi mà Quyền, Lực, Danh, Lợi đều chưa bao vây và tác hại ông.
Ông Diệm là người có tiểu kế giỏi mà không có đại mưu hay, ưa soi mói
vào tiểu tiết một cách quá độ đến nỗi trở thành lẩm cẩm. Đã thế, ông lại
không có khả năng diễn đạt bằng lời cũng như bằng chữ cho nên nói năng
lúng túng, phân tích vấn đề một cách không có hệ thống, và thích nói dài,
nói dai không cho người đối thoại góp ý hay ngay cả trả lời những câu hỏi
do chính ông đặt ra.
Trí não ông Diệm không quen lý hội sự gì trừu tượng và tổng quát. Ông chỉ
ưa việc cụ thể mà ông hình dung được rõ mới chịu là cần, ông xét định về
từng trường hợp và từng công tác dễ hơn là về toàn diện vấn đề. Ông có thể
chỉ làm được một tổng thanh tra tẳn mẳn, sục sạo như viên kỹ sư Bigorne
thời Pháp thuộc: Giá ông làm tổng thanh tra như Bigorne không chừng làm
được việc hơn một Tổng thống [16].
Hạ một ông Tổng thống được nhóm người Công giáo Cần Lao coi như
thánh thần xuống hàng tổng thanh tra chưa đủ, Đoàn Thêm còn phê bình
ông Diệm:
Là thứ người có đầu óc bệnh hoạn, mà toàn thân là một khối vững chắc
nặng nề, đầy chặt nên khó cởi mở, co tròn và chìm lặng vào trong thì dễ hơn
là phơi bày rộng rãi ra ngoài [17].
Ông Đoàn Thêm cho rằng ông Diệm vì quen làm quan lâu năm, quen không
khí triều đình quan liêu nên chỉ có tài làm quan Nam triều hơn là làm Tổng
thống một nước Cộng Hòa kiểu dân chủ Tây phương.
Còn ông Hồ Sĩ Khuê, một cộng sự viên về những vấn đề chiến lược quốc
gia cho ông Diệm khoảng thời gian đầu thập niên 50’, trong tác phẩm “Hồ
Chí Minh, Ngô Đình Diệm và Mặt Trận Giải Phóng” đã nhận xét về ông
Diệm như sau: Dùng tôn giáo để chống Cộng (trang 152); phong kiến (trang
157), quả giao (trang 160), óc kỳ thị (trang 163), bị ảnh hưởng mạnh của
ông anh (trang 168), chưa có đủ tầm vóc lãnh tụ quốc gia, càng không có