toàn bộ nhóm quân nhân Khố xanh nên bị bắt giam và tra tấn tàn bạo ở sở
mật thám Huế và tống giam ở lao Thừa phủ gần hai tháng, trước khi bị đày
lên Di Linh để biệt giam trong một nhà lao do lính Thượng canh giữ.
Đầu năm 1945, quân đội Nhật Bản bị phản công và bị dồn vào thế tuyệt
vọng tại các mặt trận Trung Hoa cũng như trên các tuyến phòng vệ Đông
Nam Á. Trong khi đó, trên chiến trường Âu Châu, sau cuộc đổ bộ ngày
6/6/1944 tại bờ biển Normandie của quân lực Đồng Minh, tướng De Gaulle
dẫn toàn bộ Chính phủ lâm thời từ Alger trở về Pháp nắm chính quyền vào
tháng 8 cùng năm đó.
Trên mặt trận Thái Bình Dương, tướng Mac Arthur đã chiếm xong Phi Luật
Tân và đang tung quân tấn chiếm các quần đảo phòng vệ chiến lược của xứ
Phù Tang, yểm trợ cho một kế hoạch tái chiếm Đông Dương của liên quân
Anh-Pháp. Trước nguy cơ có thể bị nội công ngoại kích đó, quân đội Nhật
Bản tại Việt Nam bèn đảo chánh chính quyền Pháp vào đêm 9/3/1945, bắt
toàn quyền Decoux và thiết lập nhiều trại tập trung để giam giữ công chức
và quân nhân Pháp tại nhiều địa điểm trên toàn lãnh thổ Đông Dương. Tại
Bắc Kỳ, một số đơn vị Pháp chống lại cuộc đảo chánh này đều bị đàn áp, kẻ
thì bị bắt, kẻ thì trốn qua Tàu.
Thế là sau gần 100 năm đô hộ Việt Nam, tiến hành một chính sách thực dân
tàn ác để khai thác tối đa tài nguyên và nhân lực của nước ta, tiến hành một
chính sách xâm lược văn hóa xảo quyệt để phá nát truyền thống của dân ta,
tiến hành một chính sách cai trị dựa trên bạo lực và phân hóa, chỉ cần một
đêm và một đêm thôi, toàn thể bộ máy thống trị của Pháp hoàn toàn bị sụp
đổ. Huyền thoại về “nhiệm vụ khai hóa” đầy nhân đạo của các quan toàn
quyền và các vị cố đạo theo lá cờ Tam tài rơi rũ xuống đất.
Biến cố lịch sử đêm mồng 9/3/1945, và nhất là hai ngày sau đó, khi vua Bảo
Đại tuyên bố “Việt Nam độc lập” trong khối “Thịnh vượng chung Đại Đông
Á”, dù không phải là kết quả của một cuộc đấu tranh thực sự do người Việt
chủ xướng, dù sau đó sẽ đưa Việt Nam đến một chân trời đầy lọc lừa và cạm
bẫy, đầy máu và nước mắt, đầy đau đớn và tủi nhục, nhưng ngày đó, tự nó,
có một ý nghĩa lịch sử lớn như một trở mình của lịch sử, có tác dụng mạnh
trong sự thức tỉnh sảng khoái của nhân dân cả nước sau 100 năm dài chìm