VIỆT NAM MÁU LỬA QUÊ HƯƠNG TÔI - Trang 69

Pháp là hai ông sĩ quan trẻ tuổi hùng dũng trong bộ quân phục trắng tinh.
Bên người Việt có hai cụ sồn sồn bụng phệ, khăn đóng áo rộng thùng thình
lẹp xẹp đôi dép hàm ếch, lại còn phe phẩy cái quạt đồi mồi ngay trong lễ
thượng cờ. Chúa ơi! Trông mới chán đời làm sao!
Trường Providence tân tiến hơn trường Taberd, có một nền giáo dục hoàn
bị, cởi mở hơn trường Taberd. Các Cha gần gũi học sinh hơn các sư huynh.
Nơi đây tôi đã hấp thụ những kiến thức vững chắc để có thể hiểu biết nền
văn hóa Tây phương là nền văn hóa quân bình, nhân bản và sâu sắc. Tôi
cũng đã thấm nhuần nền đạo lý Kitô giáo để cảm thấy cái đòi hỏi (ít ra cũng
được như thế) hướng cuộc đời mình về một cái gì tốt.
Nền giáo dục này hội điều kiện cho tôi “thành người”. Chỉ tiếc một điều là
“con người đào tạo nơi đây không phải là con người Việt Nam”! Quê hương
vắng bóng ngay giữa lòng quê hương!
Trong mấy năm trường, chúng tôi đã sống bên ngoài dân tộc, bên lề lịch sử.
Cho nên đêm mồng 9/3/1945, khi tiếng súng của quân đội Nhật hoàng đì
đùng báo hiệu sự cáo chung của nền đô hộ Pháp, chúng tôi chẳng hiểu mô tê
gì.
Vài ngày sau, học sinh trường Khải Định, Đồng Khánh biểu tình mừng độc
lập: Việt Nam Độc Lập! “Việt Nam” đã lạ tai rồi, “Độc Lập” nghe còn quái
đản hơn.
Ngày biểu tình, chúng tôi tò mò đi xem, nhìn thiên hạ vác biểu ngữ reo hò
“Việt Nam! Việt Nam!” mà chẳng thấy vui mừng chi, chỉ nghe ấm ức và
bực bội và cảm thấy mình bơ vơ, lạc loài giữa đám đông. Tôi còn nhớ một
đứa trong bọn tôi đã nói lớn “Độc lập là cái cóc gì?” Câu hỏi xấc xược, ngô
nghê này diễn đạt cái tâm trạng chung của chúng tôi lúc ấy. Quả tình chúng
tôi không hiểu...[12]
Hai mươi năm sau, câu hỏi Độc lập là cái cóc gì? mới nổ lớn thành câu trả
lời rực lửa trong lòng Lý Chánh Trung để ông “Tìm về với Dân Tộc”, để
khỏi vắng bóng giữa lòng quê hương... Là một tín đồ Công giáo La Mã mộ
đạo, là một tri thức xuất thân từ các trường Dòng mà nội dung giáo dục
thiên Tây phương, ông Trung đã phải lục ký ức tìm về một ngày lịch sử xa
xưa để tỉnh thức tìm về dân tộc nhưng cuối cùng lại phục vụ cho Cộng sản.