Sơ lược
Sự thoái hóa của chế độ phong kiến đã bắt đầu từ thế kỷ XVII để đến
cuối thế kỷ XVIII, thì dẫn đến một cuộc khủng hoảng vô phương cứu chữa
có tác động mạnh đến lĩnh vực văn hóa. Nếu hệ tư tưởng chính thức là
Khổng giáo trải qua một cơn khủng hoảng chưa từng thấy, thì ngược lại
phong trào quần chúng sục sôi cùng một số nhân tố đổi mới lại truyền cho
nền văn hóa dân tộc một tinh thần mới. Văn học chữ Nôm phát triển rất
mạnh, vượt hẳn những tác phẩm viết bằng chữ Hán. Triều đại Tây Sơn bị
lật đổ năm 1802, mở ra một thời kỳ mới, thời kỳ phục hồi phong kiến, thế
nhưng trên bình diện văn hóa, có thế nói rằng nhiều tác phẩm xuất hiện vào
đầu thế kỷ XIX, thực tế đã được sáng tác trong những năm của thế kỷ
XVIII mang dấu ấn và tinh thần của thế kỷ này(chẳng hạn truyện Kiều và
sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Du nói chung). Sự lệch pha giữa lịch sử
chính trị và lịch sử văn hóa là chuyện vẫn thường xảy ra. Vì vậy chúng tôi
gộp vào trong chương này lịch sử văn hóa của thời kỳ đầu thế kỷ XIX.
