Thuế khóa, các thứ lệ phí và thuế công quản
Việc thiệt lập một bộ máy cai trị thuộc địa nặng nề, sách nhiễu, áp bức đã
tạo nên gánh nặng rất tốn kém cho đất nước. Chi phí đài thọ cho công chức
và quân nhân người Pháp cực kỳ tốn kém, hơn nữa, bộ máy cai trị thuộc địa
lại đông đến thừa mứa, bởi các chính khách và chính đảng ở Pháp sẵn sàng
cài người của họ vào bộ máy này. Từ năm 1910, số công chức Pháp ở Đông
Dương là khoảng 5.000 người, gần bằng số công chức Anh ở Ấn Độ. Thuế
má tăng cao: Năm 1897, thuế thân từ 5 hào tăng lên 2,5 đồng, thuế điền thổ
từ 1 đồng tăng lên 1,5 đồng. Tổng ngân sách dồi dào chủ yếu dựa vào việc
đặt ra 3 thứ thuế công quản: thuế rượu, thuế muối và thuế thuốc phiện.
Từ năm 1902, độc quyền nấu và bán rượu được nhượng cho Công ty
Fontaine của Pháp và dân chúng bị bắt buộc phải uống rượu. Mỗi năm, mỗi
xã phải tiêu thụ một lượng rượu nhất định tùy theo số dân xã đó. Mọi
trường hợp tư nhân nấu rượu đều bị cấm, bị phạt tù nặng, bị tịch thu tài sản,
thậm chí bị phát lưu. Công ty Fontaine với số vốn đầu tư 3,5 triệu
đồng(Franc), mỗi năm thu lại từ 2 - 3 triệu. Giá rượu từ 5 - 6 xu/1 lít năm
1902, năm 1906, đã lên đến 29 xu.
Nhà nước thuộc địa mua toàn bộ số muối thu hoạch của những nại chủ
nhỏ đế bán lấy lãi ngày một tăng: Năm 1897, mỗi tạ muối chỉ giá 5 hào,
đến năm 1907, tăng lên 2,5 đồng/tạ tăng gấp 5 lần.
Nhà nước thuộc địa giữ độc quyền mua và bán thuốc phiện, thứ hàng hóa
mà họ khuyến khích tiêu thụ. Từ năm 1896 đến năm 1899, giá mỗi kg
thuốc phiện tăng từ 45 đến 77 đồng. Khi viên Toàn quyền Doumer ra đi,
khoản thu nhập về thuốc phiện lên đến 15 triệu Franc vàng, gấp đôi số thu
nhập của năm 1899. Năm 1907, chính quyền đưa ra con số 21 vạn con
nghiện, gấp nhiều lần số người nghiện thuốc phiện trước ngày Việt Nam bị
biến thành thuộc địa.
