viên chức thời đó. Những công trình như đê điều, thành quách thì ngay các
công xã nguyên thủy cũng đã có thể xây dựng được. Xã hội Âu Lạc về tổng
thể vẫn là một xã hội mà nòng cốt vẫn là công xã nguyên thủy, mặc dù
công xã đó đang trên đà tan rã.
Phải thừa nhận rằng thực trạng các cuộc nghiên cứu khảo cố học với các
tư liệu viết thu thập được chưa cho phép ngả về luận điểm nào. Có những
sự việc xác thực hình như khẳng định giả thiết nô lệ, những vẫn không
cung cấp được một chỉ dẫn chính xác nào về lối sống của các giai cấp chỉ
huy hay của các nô lệ, về số lượng của họ, về các quan hệ kinh tế chính trị
pháp lý giữa chủ nô và nô lệ, cũng như về hoạt động của Nhà nước. Những
cuộc nghiên cứu đặc biệt về khảo cổ học đang được tiến hành, và có thể hy
vọng rằng sẽ có những sự kiện mới rọi những ánh sáng mới vào thời kỳ rất
quan trọng này của lịch sử Việt Nam.
Tuy nhiên có nhiều sự kiện có thể coi là đã được khẳng định, sau các
nghiên cứu khảo cổ học trong những năm gần đây:
– Sự tồn tại của con người từ thời đại đồ đá cũ trên lãnh thổ Việt Nam.
– Sự phát triển liên tục của những xã hội loài người từ thời đại đồ đá đến
thời đại kim loại với một sự tiến hóa đặc thù lệ thuộc chủ yếu vào những
nhân tố bên trong chứ không phải vào những nhân tố được mang đến từ bên
ngoài(mặc dù những nhân tố từ bên ngoài có thể đóng vai trò ít nhiều quan
trọng tùy từng thời kỳ).
– Sự phát triển một nền văn minh đồ đồng rất rực rỡ, cho thấy xã hội đã
ra khỏi tình trạng nguyên thủy của nó trong vòng vài thế kỷ trước C.N.
– Sự cần thiết phải có những công trình trị thủy đòi hỏi phải có một tổ
chức tập trung.
– Sự tồn tại kéo dài của các công xã nông thôn kéo theo sự xuất hiện
muộn màng của chế độ sở hữu tư nhân về ruộng đất.
Điều được khẳng định là vào cuối thiên nên kỷ thứ nhất trước CN, đã
hình thành một nền văn minh độc đáo, cường tráng, nhất là trong các vùng
châu thổ và những vùng bao quanh các châu thổ, nền văn minh mà chẳng
