khẩu hiệu đấu tranh chống xâm lược giành độc lập mà vẫn giữ nguyên chế
độ quân chủ như cũ và hệ tư tưởng Khổng giáo. Họ bắt đầu đề xuất những
chương trình đổi mới xã hội và hệ tư tưởng. Lớp nho sĩ chia làm hai phái:
Phái theo chủ nghĩa truyền thống và phái theo chủ nghĩa hiện đại. Phái này
chủ trương cải lương chế độ thuộc địa, phái kia chủ trương đấu tranh vũ
trang để lật đổ nó. Năm 1905, chiến thắng của Nhật Bản đánh bại nước Nga
sa hoàng vang rền như một tiếng sét lan khắp châu Á. Sự kiện đó chứng tỏ
rằng một nước châu Á nếu tự đổi mới, có thể đánh bại một cường quốc
châu Âu. Không ý thức được rằng Nhật Bản khi đã trở thành một nước tư
bản đã đánh chiếm Đài Loan và Triều Tiên, các nhà yêu nước Việt Nam rất
khâm phục nước này, hy vọng rằng Nhật Bản trên tư cách một cường quốc
châu Á sẽ mang đến cho nước mình một sự giúp đỡ, thậm chí làm chỗ dựa
đắc lực cho cuộc đấu tranh của Việt Nam chống chủ nghĩa thực dân Pháp.
Nhiều nhà nho và sinh viên lúc đó tìm cách sang Nhật du học, đó là
phong trào Đông Du.
Nhân vật nổi bật nhất trong phong trào yêu nước hai mươi năm đầu của
thế kỷ XX, là Phan Bội Châu(1867 - 1940). Là một sĩ phu có tên tuổi, sau
năm 1900, ông đã tập hợp các dư đảng Cần Vương sau khi phong trào này
thất bại, lập ra một tổ chức mới - tổ chức Duy Tân(Đổi mới). Duy Tân chủ
trương tổ chức lại các lực lượng trong nước, đồng thời cử người ra nước
ngoài để học tập kỹ thuật mới về quân sự và chính trị, chuẩn bị đấu tranh
vũ trang. Phan Bội Châu tính chuyện cầu viện Nhật Bản. Một thành viên
của hoàng tộc là hoàng thân Cường Để - nhân vật sẽ nắm quyền lãnh đạo
một nền quân chủ sáng suốt khi đại cuộc thành công, được cử đi tiếp xúc
với nhà cầm quyền Nhật Bản. Đến năm 1908, khoảng 200 sinh viên trẻ
được gửi sang Nhật, phần lớn là con em các sĩ phu đã tham gia cuộc kháng
chiến của đất nước. Các cuộc quyên góp được tổ chức khắp nơi trong nước
để tài trợ cho việc học hành của những thanh niên này.
Phan Bội Châu đã không tính đến chính sách tráo trở hai mặt của Nhật
Bản. Năm 1909, nước Nhật tư bản chủ nghĩa, để đổi lấy những lợi ích tài
chính được Pháp đồng ý nhượng cho, đã công nhận cuộc chinh phục của
