VIỆT NAM VĂN HỌC SỬ YẾU - Trang 101

Bác mẹ sinh ra vốn áo sồi,
Chốn nghiêm thăm thẳm một mình ngồi
Tép miệng năm ba con kiến gió (3)
Nghiến răng chuyện động bốn phương trời (4)
(3) và (4) đối nhau.
3. Thơ cổ phong
Số chữ và số câu trong lối thơ cổ phong. - Lối này chỉ có sổ chữ trong câu là
nhất định (hoặc ngũ ngôn, hoặc thất ngôn): ngoài ra, không phải theo thể lệ chặt
chẽ như lối đường luật, nghĩa là không có niêm, luật, không phải đối (một đôi
khi có đối là tùy nhà làm thơ, chứ không bắt buộc.
Lối này cũng không hạn số câu: cứ tự 4 câu trở lên, muốn làm dài ngắn bao
nhiêu cũng được. Các thi gia thường cũng hay làm mỗi bãi câu (tứ tuyệt) hoặc 8
câu (bát cú). Nhưng cũng có bài làm 6 câu hoắc 12 câu. Nhưng bài thất ngôn dài
quá 8 câu và ngủ ngôn dài quá 16 câu gọi là tràng thiên (thiên dài).
Cách gieo vần trong lối thơ cổ phong. - Lối thơ cô phong có thể cả bài dùng một
vần (độc vận), hoặc dùng nhiều vần (liên vận). Khi dùng liên vận thì hoặc mỗi
hai câu mỗi đổi vần (lối này phải dùng vần liên châu mỗi cuối câu mỗi hạ vần),
hoặc bốn câu đổi dùng một vần (như lối thơ tứ tuyệt), hoặc tám câu đổi dùng
một vần (như lối thơ bát cú). Mỗi khi đổi vần, câu thứ nhất hoặc có gieo vần,
hoặc không gieo vần cũng được. Trong bài thơ liên vận , có thể dùng vừa vần
bằng, vừa vần trắc.
Những bài thơ cổ phong làm mẫu:
(Ngũ ngôn bát cú)
Khen Trần Bình Trọng
Giỏi thay Trần Bình Trọng!
Dòng dỏi Lê Đại Hành
Đánh giặc dư tài mạnh
Thờ vua một tiết trung.
Bắc vương sống mà nhục,
Nam quỉ thác cũng vinh
Cứng cỏi lòng trung nghĩa
Ngàn thu tỏ đại đanh
Phan Kế Bính