VIỆT NAM VĂN HỌC SỬ YẾU - Trang 65

gắng.
“Rày mới vui lòng sư lữ, mở tiệc cảo lao. Muốn cho đặng tấm lòng chung, tôn ti
nhất thể; vậy phải phô bày lời thật, minh thệ tam quân. Quân thời nợ nước lo
đền, khoán thiết thơ son đành tạc đó; quân thì thù trai dóc trả, cung dâu tên cỏ
phỉ nguyện xưa (Liễn (những) người tiến kiến hướng minh, chót đã lập công,
chớ đển Trần Bình riêng thuở Hán; những kẻ hậu lại qui thuận đều cho báo hiệu,
mữa nhường Kính Đức ngợi đời Đường. Phép vô tư chẳng khuất một ai, dầu bộ
khúc thiên ty, có công ắt thưởng ; quyền tất phạt không riêng nửa mảy, tuy huân
thần qui thích, phạm tội nào dung. Trên dưới tua dọc chí cần vương; tướng hiệu
cũng một lòng địch khái. Thành Quy nhơn chỉ bắc, đạp phá trùng vi: đô Thuận
hóa rung cờ ,dẹp yên đảng nguỵ. Công tru bạo gắng rôì một thuở, phúc thái bình
đều hưởng nghìn năm. Ai tưởng câu chủ qui thần vinh mà phụng tại triều, quan
ắt đặt tên đề trúc bạch, ai muốn chữ công thành thân tạo mà qui hưu tại dã, quân
thời xá thuế lính chinh diêu. Trên đã bày lời, dưới tua tỏ ý.
“Khâm tai sắc dụ”
An Khê sao lục
(Nam phong tạp chí, t XIV số 80, Février 1924)
2) Vua Lê Thánh tôn sử lại nhà Thái học:
Lúc buổi đâù Quốc triều (tức là nhà Lê) nhà Thái học vẫn theo phép cũ của nhà
Trần, qui chế còn nhiêù điều thiếu thốn. Đến khi ấy (tháng giêng năm Hồng Đức
thứ 14, 1483), vua sai mở rộng ra; trước nhà Đại học, dựng điện Đại thành của
văn miếu để thờ tiên thánh, đông vu, tây vu để chia thờ các bậc tiên hiền, tiên
nho, điện Canh phục (thay đồ mặc) để làm chỗ túc trực, một kho chứa đồ tế và
một buồng bếp. Đằng sau, dựng cửa nhà Thái học, Minh luân đường, Đông Tây
giảng đường để dạy học trò. Lại đặt thêm kho Bí Thư để chứa các ván in sách.
Phiá đông, phía tây đều có 3 dãy nhà ở có 3 hạng “xá sinh (2), mỗi dãy có 25
gian. Phía đông, phía tây đêù có một cái nhà bia. Qui mô thực là to tát rộng rãi.
Dương Quảng Hàm dịch
(Theo Khâm định Việt sử thông giám chương mục, q.23, tr.38b-39a)
--
(2) Xá sinh : Về đời vua Lê Thánh Tôn, các giám sinh ở Quốc tử giám họp lại
thi. Ai trúng tam trường được sung “thượng xá sinh”, ai trúng nhị trường được
sung “trung xá sinh, ai trúng nhất trường được sung “hạ xá sinh”, mỗi xá lấy