DƯƠNG QUẢNG HÀM
VIỆT NAM VĂN HỌC SỬ YẾU
THIÊN THỨ HAI
ẢNH HƯỞNG CỦA NƯỚC TÀU
CHƯƠNG THỨ SÁU
SỰ TRUYỀN BÁ PHẬT GIÁO VÀ ĐẠO GIÁO
Trong hai chương thứ ba và thứ tư, ta đã xét qua hai bộ Tứ thư và Ngũ kinh nói
về học thuyết Nho giáo là cái đạo giáo được Việt Nam tôn sùng nhất. Nhưng trừ
Nho giáo ra, người nước ta còn chịu ảnh hưởng của hai tôn giáo khác nữa là
Phật giáo và Đạo giáo, mà cả hai tôn giáo ấy cũng từ nước Tàu, hoặc gián tiếp,
hoặc trực tiếp, truyền sang ta. Vậy ta phải xét quả chủ nghĩa hai tôn giáo và sự
truyền bá hai tôn giáo ấy trong nước ta như thế nào ?
Phật giáo.
Phật tổ. Người sáng lập ra Phật giáo (hoặc Thích giáo là Tất Đạt Đa, họ Cồ Đàm
(Gotama), thuộc dòng Thích ca hoặc Thích già (Sakya); bởi thế ta thường gọi
ngài là Thích ca mâu ni (Sakya Muni) (mâuni: tịch mịch, lặng lẽ). Ngài sinh ở
thành Ca-tỳ-la (Kapilavastu) ở phía bắc Ấn độ, vào thế kỷ thứ VI và mất vào
khoảng năm 480 tr.T.L nghĩa là ở đồng thời với Đức Khổng tử. Ngài là con một
nhà quí tộc, có vợ con, nhưng thấy sự khổ sở của người đời, bỏ cả quyền vị phú
quí, đi tu trong sáu năm, sau ngài tỉnh ngộ, tự xưng là Như lai (1), rồi đi thuyết
pháp các nơi để truyền đạo giáo của ngài. Đời sau gọi ngài là Phật (2) và tôn
ngài là ông tổ Phật giáo.
--
(1) Như lai: Bậc giác vi như, kim giác vi lại, nghĩa là: vốn biết là như, nay biết
là lai (đạo viên tập)
(2) Phật , hoặc Phật đà hoặc Bồ đề (chữ Phạn là Bouddha) nghĩa là giác (biết):
một là tự giác (tự mình tỉnh ngộ), hai là giác tha (thuyết pháp để cứu độ người
khác), ba là giác hành viên mãn (sự biết và làm đều trọn vẹn) --
Chủ nghĩa của đức Thích ca.
A) Đức Thích ca nhận thấy cuộc đời là khổ ải tức là biển khổ (sinh, lão, bệnh,
tử, v.v.) mà người ta bị trầm luân nghĩa là chìm đắm trong đó. Sự khổ ấy, không
phải một kiếp nầy phải chịu mà hết kiếp nầy sang kiếp khác, cứ sinh tử, tử sinh
mãi mà chịu nỗi khổ ấy không bao giờ thôi: tức là người ta phải ở trong vòng
