20. Chuyện Giác Hoàng
Ở thời thịnh trị, muôn vạn binh hùng tướng mạnh của ngoại bang ồ ạt
tràn đến, triều chính chưa dễ đã lung lay nhưng ở thời chính sự suy vi, có
khi chỉ một đứa bé cỏn con cũng đủ sức để làm cho ngai vàng nghiêng
ngửa. Chuyện cậu bé Giác Hoàng xảy ra vào đầu năm Nhâm Thìn (1112)
được sách Đại Việt sử lược (quyển 2, tờ 21 a-b) ghi lại sau đây, có thể coi
là một ví dụ tiêu biểu:
“Tháng 2 (năm 1112), người ở Thanh Hoá nói rằng, ven biển nơi ấy có
đứa bé lạ, mới ba tuổi mà ai nói gì cũng hiểu, tự xưng là con vua, hiệu Giác
Hoàng (nghĩa là Phật, người đã giác ngộ hoàn toàn). Phàm Vua làm gì, nó
cũng đều biết trước. Vua sai quan trung sứ
đến hỏi, thấy những điều nó
nói đều đúng, bèn đón về, cho ở tại chùa Báo Thiên (Hà Nội). Vua thấy nó
linh dị nên yêu quý lắm. Bấy giờ, Vua không có con trai, định lập nó làm
thái tử, nhưng quần thần cho là không nên, bèn thôi. Vua sai bày trai đàn ở
trong cấm đình, muốn sai Giác Hoàng đầu thai làm con mình. Có vị sư tên
là Từ Lộ (hiệu là) Đạo Hạnh ở núi Phật Tích nghe tin đó, không bằng lòng,
bèn bảo với người chị là Từ thị đi dự hội. Đạo Hạnh ngầm đưa vài hạt châu
đã làm phép, nói với chị rằng, khi tới cuộc hội, nhớ đem giắt vào mái nhà,
đừng để cho ai biết. Từ thị làm đúng lời dặn. Giác Hoàng bỗng nhiên mắc
bệnh sốt, nói với mọi người rằng, hắn thấy khắp trong nước đều có chăng
lưới sắt, không còn đường để vào thác sinh ở trong cung. Vua sai tìm kiếm
khắp nơi thì bắt được mấy hạt châu của Từ thị giấu. (Vua) sai bắt Lộ trói ở
hành lang Hưng Thánh, toan xử tử. (Bấy giờ) Sùng Hiền Hầu (em Vua) vào
chầu. Lộ kêu than rằng, xin Hiền Hầu cứu bần tăng, nếu may mà bần tăng
thoát chết thì (sau sẽ) xin làm con của (Hiền) Hầu để báo đền ơn đức.
(Hiền) Hầu nhận lời. Vào chầu vua để cứu Lộ, Hầu nói, Giác Hoàng nếu
thực sự có sức thần mà bị Lộ làm phép yểm được, thì Lộ rõ ràng là giỏi hơn
Giác Hoàng. Thần cho rằng, chi bằng hãy cho ngay Từ Lộ thác sinh. Vua
bèn tha tội Lộ.
Giác Hoàng bị bệnh rất nguy, trăng trối lại rằng, sau khi chết, hãy dựng
tháp ở núi Tiên Du mà thờ y”.
