12. Vụ tru di lớn nhất thế kỉ XIV
Trần Thuận Tông bị giết rồi, triều thần chán nản, ai cũng căm ghét Hồ
Quý Ly, kể cả những người từng có mối quan hệ chí thiết với Hồ Quý Ly.
Bởi sự căm ghét đó, họ đã cùng nhau bàn mưu tính kế để giết Hồ Quý Ly.
Tiếc thay, mưu lớn không thành, để đến nỗi tất cả đều phải chết một cách
thê thảm trong vụ tru di diễn ra vào năm Kỉ Mão (1399). Sách Đại Việt sử
kí toàn thư (bản kỉ, quyển 8, tờ 34 a-b) đã ghi lại sự kiện này cùng với lời
bàn của sử thần Ngô Sĩ Liên như sau:
“Bọn Thái bảo Trần Hãng, Thượng tướng quân Trần Khát Chân mưu giết
Quý Ly không thành, lại bị giết hại.
Hôm ấy, Quý Ly họp thề ở Đốn Sơn (một ngọn núi ở xã Cao Mật, huyện
Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Đây là hội thề đền núi Đồng Cổ nhưng lại được
tổ chức ở kinh đô mới – ND). Bọn Khát Chân đã có ý giết Quý Ly. Quý Ly
ngồi trên lầu nhà Khát Chân để xem (hội thề), cứ y như lệ thiên tử ngự đến
các miếu, chùa. Cháu của (Phạm) Khả Vĩnh là Phạm Tổ Thu và thích khách
là Phạm Ngưu Tất cầm gươm định lên. Khát Chân trừng mắt ngăn lại nên
việc không xong. Quý Ly chột dạ đứng dậy, vệ sĩ hộ vệ (đưa Quý Ly)
xuống lầu. Ngưu Tất vất gươm xuống đất, nói rằng: -Chết uổng cả lũ thôi.
Sự việc bị phát giác. Bọn tôn thất (Trần) Hãng, Trụ quốc
Nhật Đôn,
tướng quân Trần Khát Chân, Phạm Khả Vĩnh, Hành khiển Hà Đức Lân,
Lương Nguyên Bưu, Phạm ông Thiện, Phạm Ngưu Tất … và các liêu
thuộc, thân thích, gồm hơn 370 người đều bị giết và tịch thu tài sản. (Con
cái họ), gái bị bắt làm nô tì, trai từ một tuổi trở lên thì hoặc bị chôn sống,
hoặc bị dìm nước. (Quý Ly) sai lùng bắt dư đảng liền mấy năm không ngớt.
Người quen biết nhau chỉ đưa mắt ra hiệu chứ không dám nói chuyện với
nhau. Nhà dân không được chứa người đi đường xin ngủ trọ, hễ có người
ngủ trọ thì phải báo nhà láng giềng để cùng nhau xét hỏi giấy tờ, hành lí và
lí do đi qua để làm chứng cứ bảo lãnh. Các xã đều đặt điếm tuần canh, ngày
đêm tuần tra canh giữ. Lễ minh thệ từ đó không cử hành nữa.
