04. Hoằng Hựu Đại Vương và Bảo Quốc Đại Vương
Bên bờ sông Khả Lam (Thanh Hóa) hiện vẫn còn dấu tích của hai ngôi
miếu thờ, một là Hoàng Hựu Đại vương và một là Bảo Quốc Đại vương. Sự
tích hai ngôi miếu thờ này được sách Lam Sơn thực lục chép lại khá rõ.
Chuyện kể rằng, khi Lê Lợi đang gấp rút chuẩn bị dựng cờ khởi nghĩa thì
có một sự xích mích đáng tiếc đã xảy ra. Bấy giờ, ở thôn Hào Lương (cũng
thuộc Lam Sơn) có một người tên là Đỗ Phú, bỗng sinh chuyện tranh giành
đất đai với Lê Lợi. Đỗ Phú đưa đơn kiện Lê Lợi. Quan trên thấy Đỗ Phú
đuối lí, bèn cho Lê Lợi thắng kiện. Lam Sơn thục lục (quyển 1) chép:
“Đỗ Phú nhân thế mà sinh thù oán, dẫn giặc Minh về bắt Vua (chỉ Lê Lợi
– ND). Vua cùng với Lê Liễu chạy đến sông Khả Lam thì thấy thi thể một
người đàn bà, mình mặc áo trắng, có đeo xuyến vàng và thoa vàng. Vua và
Lê Liễu ngửa mặt lên trời mà khấn rằng: -Ta bị giặc Minh đuổi, xin hãy
giúp ta thoát nạn, mai sau nếu được thiên hạ, ta sẽ lập miếu thờ, hễ có bò
heo cúng tế thì sẽ xin đem cúng trước.
(Khấn rồi, vội đem xác người đàn bà đi chôn). Mồ đắp chưa xong thì
giặc đã xua chó ngao chạy đến. Vua và Liễu trốn vào gốc cây đa. Giặc lấy
giáo đâm vào gốc đa, mũi giáo trúng ngay đùi bên trái của Liễu. Liễu lấy
tay nắm cát, đem vuốt cho hết máu ở mũi giáo. Bất ngờ, một con chồn
trắng từ đâu đó trong gốc đa chạy ra, chó ngao cứ thế đuổi theo chồn, giặc
bỏ đi vì không nghi trong gốc cây có người trốn nữa, Vua cũng nhờ vậy mà
được thoát.
Sau này, khi định song thiên hạ, Vua phong thần áo trắng làm Hoằng
Hựu Đại vương (vị Đại vương có công lớn trong việc cứu giúp) và phong
cây đa làm Hộ Quốc Đại vương (vị Đại vương có công bảo hộ nước nhà).
Lời bàn
Sống mà phản trắc như Đỗ Phú là sống nhục. Của tham dầu mọn nuốt
cũng chẳng trôi mà danh nhơ thì muôn đời rửa cũng chẳng sạch.
Trong chỗ quẫn bách, cái chết đã cận kè mà Lê Lợi và Lê Liễu vẫn giữ
vững đức nhân, cẩn thận đắp mồ cho người đàn bà xấu số, việc ấy đáng
