16. Phép nước đầu đời Lê Thái Tổ
Đầu năm 1428, sau khi đất nước sạch bóng quân xâm lăng, Lê Lợi lên
ngôi Hoàng đế, đó là Lê Thái Tổ (1428-1433), vị Hoàng đế đầu tiên của
nhà Hậu Lê.
Bấy giờ, trải hai mươi năm bị ngoại xâm và chiến tranh tàn phá, đất nước
chìm ngập trong những khó khăn lớn lao: Chính trị đổ nát, kinh tế điêu tàn,
xã hội loạn li … Lê Thái Tổ phải dồn hết tâm lực để giải quyết hàng loạt
những công việc quốc gia đại sự. Mặc dù vậy, Hoàng đế vẫn luôn canh
cánh nỗi lo nghiêm giữ phép nước. Năm 1429, Lê Thái Tổ đã ban hành rất
nhiều sắc lệnh quan trọng, trong đó có hai sắc lệnh đặc biệt, được sách Đại
Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 10) ghi lại như sau:
“Ngày 26 (tháng 2 năm 1429 – ND), ra lệnh cho các vị đại thần và các
quan Hành khiển rằng: Nếu thấy các điều lệnh của trẫm có điều gì phương
hại đến việc quân, việc nước, hoặc giả là việc sai dịch không phải lẽ, hoặc
giả là cho thu thuế khoá nặng nề, hay như có việc tà dâm bạo ngược … thì
cho tâu xin để trẫm sửa lại” (tờ 65-b).
“Ngày 18 (tháng 10 năm 1429 – ND), ra lệnh cho các đại thần, Tổng
quản và các quan từ Hành khiển trở xuống rằng: Người xưa có câu “Vua
không chọn tướng mà dùng thì có khác gì đem dâng nước mình cho giặc”.
Trẫm không lúc nào không suy nghĩ đến điều đó. Bởi đêm ngày lo nghĩ nên
mới đem việc quân, việc nước quan trọng mà trao cho các khanh. Thế mà
các khanh cứ điềm nhiên như không, trên thì phụ lòng tin dùng của triều
đình, dưới thì chẳng chút đoái thương đến quân dân, sao mà biếng nhác
việc quan đến thế? Nay, ta ra chiếu này để răn báo, nếu không biết tự mình
sửa lỗi, lại còn tái phạm, thì phép nước còn chờ đó, khi ấy đừng nói là trẫm
phụ bề tôi cũ có nhiều công lao” (tờ 71-a).
Lời bàn
Muốn bách quan nghiêm giữ phép nước, trước hết, đấng chí tôn là
Hoàng đế phải mẫu mực. Song, phàm là người sống giữa cõi trời đất, ai
dám chắc là mình tránh được hết mọi lỗi lầm. Hoàng đế mở rộng lòng
