Các tác giả sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục (Chính biên,
quyển 31, tờ 4 và 5), sau khi chép chuyện Nguyễn Thị Niên tương tự như
trên, còn viết thêm một Lời chua khá dài như sau:
“Nguyễn Thị, tên tự là Niên, con gái thứ của tướng nhà Mạc là Nguyễn
Quyện. Có một thuyết nói rằng, Ngạn nghe nói Thị Niên có sắc đẹp, bèn sai
người đưa tin, ước hẹn sẽ kết duyên với nhau. Nguyễn Thị Niên giả vờ
nhận lời, rồi chọn hơn mười người trẻ tuổi, đẹp trai, đóng giả con gái, làm
“thị tì” cho mình và hẹn với họ rằng: hễ ai mà giết được Phan Ngạn thì sẽ
trọng thưởng. Cùng lúc đó, Nguyễn Thị Niên vì muốn cho Phan Ngạn
không nghi ngờ gì nên hẹn với y rằng: -Đêm ngày nọ, tháng nọ … sẽ đi
thuyền lớn đến hội kiến.
Phan Ngạn hí hửng lắm. Đến hẹn, Nguyễn Thị Niên ăn mặc lộng lẫy, đi
thuyền ngược dòng, từ Hoàng Giang ra Nha Giang
. Ngạn sai người do
thám, thấy trong thuyền chỉ đầy những gái đẹp nên không còn nghi ngờ gì
cả, vội ra ám hiệu cho thuyền tuấn tiễu bơi nhanh ra giữa sông, cắm neo
gần chỗ đậu thuyền của Nguyễn Thì Niên. Sắp đặt đâu đó rồi, Ngạn mừng
rỡ, lấy thuyền lớn đến gặp gỡ Nguyễn Thị Niên. Khi Ngạn đã sang thuyền
mình rồi, Nguyễn Thị Niên ra dấu cho thuyền mình lui đần, còn “thị tì” thì
đứng làm hai hàng để hầu rượu. Đúng lúc cuộc vui đang hồi nồng nàn nhất,
đám “thị tì” rút dao giấu sẵn trong tay áo ra chặt đầu Phan Ngạn, rồi nhân
lúc đang đêm, nước rút, gió thổi mạnh, bơi thuyền như bay mà về, khiến
cho bọn lính tuần tiễu của Phan Ngạn cũng không hay biết gì cả. Đến nhà,
Nguyễn Thị Niên đem đầu Phan Ngạn ra làm lễ tế chồng ở bàn thờ, xong,
dặn hai con đến hành tại ở An Trường để xin quy thuận vua Lê, còn mình
thì lao xuống sông tự tử”.
Lời bàn
Hai thuyết khác nhau về một con người, nhưng xem ra, tính cách chung
của con người ấy ở trong cả hai thuyết cũng chẳng có gì khác nhau.Tự
mình đốc thúc quân lính bắn chết Phan Ngạn để trả thù cho chồng hay tự
mình bày mưu để cho quân lính giết chết Phan Ngạn, thì cái chí của bà
Nguyễn Thi Niên cũng chỉ là một mà thôi.
