23. Sự tích chùa Thiên Mụ
Một trong những ngôi chùa cổ kính nhất của đất Thừa Thiên – Huế (và
cũng là của cả nước ta) là chùa Thiên Mụ. Hoàng đế Thiệu Trị (1841-1847)
xếp chùa Thiên Mụ đứng thứ 14 trong số 20 cảnh đẹp của kinh thành Huế
thuở xưa, đồng thời, viết bài thất ngôn bát cú, đề là Thiên Mụ chung thanh
(Tiếng chuông chùa Thiên Mụ) với những xúc cảm vừa chân thành, vừa
mãnh liệt. Và, ca dao ta cũng có câu:
Bao giờ cạn nước Đồng Nai,
Nát chùa Thiên Mụ mới sai tấc lòng.
Nhưng, vì sao lại gọi là chùa Thiên Mụ, và chùa Thiên Mụ được xây tự
lúc nào? Sách Đại Nam thực lục (Tiền biên, quyển 1) cho biết:
“Bấy giờ, Chúa (chỉ Nguyễn Hoàng – ND) đi dạo xem hình thế núi sông,
thấy trên cánh đồng của xã Hà Khê thuộc huyện Hương Trà (nay là ngoại ô
thành phố Huế – ND), giữa khu đất bằng phẳng nổi lên một gò cao, trông
tựa như hình đầu rồng đang ngoái nhìn lại, phía trước thì có sông lớn (chỉ
sông Hương – ND), phía sau thì có hồ rộng, cảnh trí rất đẹp đẽ. (Chúa)
nhân đó mới hỏi chuyện người địa phương, ai cũng nói gò đất ấy rất thiêng.
Tục truyền: Xưa, đang đêm bỗng có người nhìn thấy một bà già mặc áo đỏ
quần xanh, ngồi trên đỉnh gò và nói: -Sẽ có vị chân chúa đến đây xây chùa
để tụ khí thiêng, giữ bền long mạch.
Nói rồi, bà già ấy biến mất. Bấy giờ, nhân đấy mới gọi gò đất kia là gò
Thiên Mụ. Chúa cũng cho là gò đất ấy có linh khí, bèn cho cất chùa, gọi là
chùa Thiên Mụ”.
Lời bàn
Trong sách nói trên, sự kiện này được chép vào tháng 6 năm Tân Sửu
(1601), nghĩa là chỉ mới được mấy tháng ngay sau khi Nguyễn Hoàng
quyết định ở hẳn tại Thuận Hóa, không về chầu vua Lê – chúa Trịnh nữa.
Giữa vùng đất mới, mối bận tâm hàng đầu của Nguyễn Hoàng là lo cố
kết nhân tâm, trước đã được các quan một dạ, giờ phải làm sao để trăm họ
đồng lòng. Có dân là có tất cả. Thời bấy giờ, dựng chùa xây tháp chính là
