04. Chuyện phó tướng Nguyễn Cửu Vân bị khiển trách
Ở xứ Đàng Trong, một trong những dòng họ có nhiều danh tướng là
dòng Nguyễn Cửu. Trong dòng Nguyễn Cửu, Nguyễn Cửu Vân là một
trong những vị tướng được sử sách nhắc tới nhiều, khen chê đều có cả.
Dưới đây là chuyện Nguyễn Cửu Vân bị khiển trách. Chuyện này xảy ra
vào tháng 8 năm Tân Mão (1711), khi ông đang giữ chức Phó tướng của
dinh Trấn Biên. Sách Đại Nam thực lục (Tiền biên, quyển 8) chép như sau:
“Phó Tướng của dinh Trấn Biên là Nguyễn Cửu Vân, thường bắt dân
mới phiêu tán trở về phục dịch riêng cho mình. Nhiều người vì thế mà sinh
ra oán thán. Chúa trách (Nguyễn Cửu Vân) rằng: -Khanh là con nhà tướng,
được quyền trấn giữ một phương, sao không coi trọng việc vỗ về đối với
dân mà chỉ mưu lợi cho riêng mình? Tất cả dân phiêu tán mới về kia, vốn
bi thất sở đã lâu, nay nếu lại bắt họ phục dịch, khiến họ bị quấy nhiễu, thì
thử hỏi làm sao họ chịu nổi. Xưa, Tiêu Hà (bề tôi của Hán Cao Tổ – ND)
giữ đất Quan Trung
, Khấu Tuân (bề tôi của Hán Quang Võ – ND) giữ đất
Hà Nội
, đều chăm vỗ về trăm họ và đã giúp vua làm nên đế nghiệp,
khanh hãy nên noi theo đó mà cố gắng lên.
Xong, chúa (Nguyễn Phúc Chu – ND) lại còn hạ lệnh cho hai dinh là
Trấn Biên và Trấn Phiên rằng: phàm dân lưu tán mới trở về thì chia ruộng
đất cho họ để thiết lập thôn ấp, tha hết các thứ binh dịch và tô thuế cho họ
trong ba năm. Nhờ vậy, dân đều được an cư lạc nghiệp”.
Lời bàn
Trước Nguyễn Cửu Vân bồn thế kỉ, danh tướng Trần Khánh Dư từng nói
rằng: “Tướng là chim ưng, quân dân là vịt, lấy vịt để nuôi chim ưng thì có
gì là lạ?” Hóa ra, tìm đượt vị đáng gọi là dũng tướng đã khó, mà tìm trong
các vị dũng tướng được một đấng giàu lòng nhân ái, nghĩa là gồm đủ cả
đức lẫn tài, thật khó lắm thay! Thời Nguyễn Cửu Vân là thời mà bóc lột
được coi như một sự tự nhiên, vậy mà ông dùng dân lưu tán mới trở về vào
việc riêng, thì đã lập tức bị Chúa khiển trách. Ai dám bảo rằng … vua chúa
chẳng chút đoái hoài gì đến dân?
