giới nhưng vua nhà Thanh không đồng ý, đã thế, còn lập tức sai bọn Tả Đô
ngự sử
là Hàng Dịch Lộc, Nội các Học sĩ
sang nước ta để ban bố tờ chiếu hiểu dụ, đồng thời, xem xét động tĩnh ra
sao.
Bọn (Hàng) Dịch Lộc sắp sửa lên đường, đi đến nước ta thì đúng ngay
lúc ấy, quốc thư của nước ta chuyển đạt từ trước cũng vừa đến Yên Kinh.
Thư ấy giải bày lòng thành thờ nước lớn và sợ mệnh trời. Vua Thanh xem,
lấy làm hài lòng và rất khen ngợi, bèn lập tức, sai viết văn thư khác, giao
cho (Hàng) Dịch Lộc sang nước ta, tuyên bố lời dụ bảo. Văn thư này nói đã
tra xét được đất có xưởng đồng, rộng 40 dặm, nay trao trả lại cho ta.
Bấy giờ, khắp biên cương phía Bắc đều cảnh giới nghiêm ngặt, do đó
trong nước ta, kinh sư cũng như ngoài trấn, không ít kẻ nghi ngờ, sợ hãi.
Trịnh Cương quyết đoán, cho rằng không có gì hấn khích, lẽ đâu lại sinh
sự, bèn nghiêm lệnh cho các quan ở biên giới phải bình tĩnh, không được
làm điều gì càn quấy. Quả nhiên, đến tháng 6 thì (Hàng) Dịch Lộc tới kinh
đô, trao trả đất cho ta, cho lập lại cột mốc biên giới ở sông Đổ Chú
. Về
nghi lễ tiếp nhận văn thư của vua Thanh, bọn (Hàng) Dịch Lộc yêu cầu làm
theo lệ Tam quy cửu khấu (ba lần quỳ, chín lần vái), triều đình ta cũng
miễn cưỡng mà nghe theo.
Sau, triều đình sai quan Tả thị lang bộ Binh
quan Tế tửu là Nguyễn Công Thái đi lên Tuyên Quang để nhận đất và lập
cột mốc. Thổ ti phủ Khai Hóa (của Trung Quốc) muốn ăn chặn bớt các sách
ở Bảo Sơn (gần với Tụ Long – ND) nên chỉ sai vị trí của Sông Đổ Chú.
Công Thái biết là gian trá, liền bất kể lam chướng hiểm trở, xông đi tìm cho
bằng được sông Đổ Chú. Ông đã đi qua nhiều xưởng bạc, xưởng đồng rồi
mới nhận ra được đúng nơi cần dựng cột mốc biên giới. Từ đấy, biên cương
mới được ấn định rõ ràng.
Lời bàn
Chép xong đoạn sử này, các tác giả của sách Khâm định Việt sử thông
giám cương mục đã dành cho Nguyễn Công Thái một lời phê gọn gàng mà
