Thông dâm với vợ lẽ của cha, tội loạn luân ấy không thề nào dung tha
được, sống dưới đáy của xã hội còn chẳng thể, nói chi chuyện làm chúa của
thiên ht thời. Vũ Thái phi phát giác chuyện động trời này, nhưng lại bắt Kỳ
Viên phi Đặng Thị phải tự tử, còn con mình là Trịnh Giang thì chẳng hé
nửa lời. Mẹ nào con ấy, quả đúng lắm thay. Chẳng hay, hồn thiêng của song
thân Vũ Thái phi có cảm thấy nhục nhã, vì chỉ để lại cho đời cái gọi là con,
mà không để lại chút gì gọi là nhân cách cho dòng dõi nhà mình cả.
Chí ít cũng có đến mấy bộ sử tham gia vào việc lí giải nguyên do bệnh
tình của Trịnh Giang Bệnh kinh quý quả đúng là loại bệnh lạ. Nhưng, với
Trịnh Giang, thêm chút bệnh kinh quý, nào có đáng kể gì? Cái đáng sợ nhất
ở con người này lại chính là ở tâm hồn bệnh hoạn. Làm chúa mà mắc phải
chứng bệnh này thì vô phương cứu chữa. Hoạn quan Hoàng Công Phụ tuy
làm lắm việc đáng trách, song, xây cung Thưởng Trì cho Trịnh Giang ở, kể
cũng là việc đáng làm. Dương thế dẫu bụi bặm cũng khó chấp nhận nổi
gương mặt bẩn thỉu của Trịnh Giang, cho nên, cho hắn ở hầm, gần gũi với
địa ngục, chí lí thay. Còn như sau đó, Hoàng Công Phụ có lộng quyền, thì
ấy cũng là sự thường vậy. Hoàng Công Phụ bao giờ cũng là Hoàng Công
Phụ, khác đi thế nào được? Chê Hoàng Công Phụ là kẻ tệ hại ư? Kể cũng
có phần chưa phải, bởi vì lúc ấy, triều đình chỉ là nơi dung dưỡng những kẻ
đại loại như Hoàng Công Phụ đó thôi.
Dân bao giờ cũng chỉ mong cho non nước được thái bình, vậy mà lúc
này lại mong cho chóng có loạn lạc. Xót thay. Cơ đồ của họ Trịnh gây dựng
mấy trăm năm, đến đây cũng chỉ còn tương tự như sức khỏe của Trịnh
Giang nữa mà thôi!
Thời chúa Trịnh Giang (1729-1740), chính sự rối bời đến độ đảo điên.
Xin theo sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục (Chính biên,
quyển 38), liệt kê ra đây ba sự kiện tiêu biểu.
Sự kiện thứ nhất là sự kiện mua quan, bán tước:
“(Trịnh) Giang hạ lệnh cho quan và dân, nếu ai nộp tiền thì sẽ được bổ
làm quan hoặc thăng chức tước. Cả quan và dân đều cho phép được nộp
tiền để xét cất nhắc như sau: Quan trong triều từ lục phẩm trở xuống, nếu
