bằng. Giờ đây, Bình Vương lại sai chúng ta đi đánh hai làng vô tội. Nếu
may mà thắng được thì chẳng nói làm gì, còn như họ không chịu hàng phục
thì ta biết làm sao được?
Hai tướng cùng nói: -Chúng tôi xin theo lệnh của ông.
Ngô Xương Văn lại nói: -Ta muốn đem quân quay lại đánh úp Bình
Vương để khôi phục cơ nghiệp của Tiên Vương ta, như thế có nên chăng?
Hai tướng cùng cho là hay, bèn quay về đánh úp Dương Tam Kha. Mọi
người muốn giết Dương Tam Kha đi, nhưng Ngô Xương Văn nói: -Bình
Vương đối với ta có ơn (chỉ việc Dương Tam Kha đã nhận Ngô Xương Văn
làm con nuôi), tại sao lại nỡ giết?
Nói rồi, bèn giáng Dương Tam Kha làm Chương Dương Công, ban cho
đất làm thực ấp (nay là bến Chương Dương)”.
Lời bàn
Thời ấy, ngôi chí tôn là ngôi cha truyền con nối và Ngô Quyền cũng đã
nói rõ quyết định truyền ngôi cho con trai trưởng của mình là Ngô Xương
Ngập. Vậy thì việc làm của Dương Tam Kha, cho dẫu là vì bất cứ lí do khó
nói nào đi nữa, cũng đều bị coi là trái với đại đạo ở đời. Lòng ghét bỏ
Dương Tam Kha nào phải chỉ có riêng một thuở, bởi vì kẻ tranh đoạt chức
quyền của người khác, xưa nay đâu dễ được ai rộng lượng dung tha. Việc
làm của Dương Tam Kha, trước là hại cho thân danh, sau là nguy cho xã
tắc, giận thay!
Sử gia Lê Văn Hưu đã có lời bàn về sự kiện này, nguyên văn như sau:
“Đuổi con vua để tự lập làm vua, đó là tội lớn đối với nước, còn như việc
nhận con của vua làm con nuôi của mình và ban cho cả thực ấp nữa, thì đấy
chỉ là ơn riêng đối với một nhà. Dương Tam Kha dám đuổi Ngô Xương
Ngập để tranh đoạt ngôi vua, đó là bề tôi phản nghịch, theo nghĩa thì quyết
không thể tha tội chết. Vậy mà, Hậu Ngô Vương (chỉ Ngô Xương Văn, em
của Ngô Xương Ngập) không trị tội, còn ban ơn riêng để nuôi dưỡng chứ
không nỡ gia hình, lại ban cho cả thực ấp nữa, thế thì há chẳng phải là lầm
to rồi hay sao?” (Tờ 23-a).
