38. Cuộc mưu phản của Trịnh Đệ
Tháng 9 năm Đinh Hợi (1767), một cuộc mưu phản ngay trong phủ chúa
đã bị phát giác. Thủ phạm chính của cuộc mưu phản này lại chính là Trịnh
Đệ (cũng đọc là Trịnh Lệ), em ruột của chúa Trịnh Sâm (1767-1782).
Tháng 1 năm 1767, Trịnh Doanh mất, Trịnh Sâm lên nối ngôi chúa, nhân
lúc chính quyền chưa thật ổn định, Trịnh Đệ bèn lập mưu để giành ngôi.
Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục (Chính biên, quyển 43, tờ 9
và 10) chép rằng:
“Đệ là người cơ mưu, lanh trí. Khi Trịnh Doanh còn sống, Trịnh Đệ đã
ngầm nuôi chí cướp ngôi của huynh trưởng (chỉ Trịnh Sâm – ND). Trước,
hắn từng theo học (Phạm) Huy Cơ, nhưng rồi (Phạm) Huy Cơ phạm tội (chỉ
việc Phạm Huy Cơ ăn hối lộ khi làm án sát sứ Sơn Nam
vào tháng 12 năm 1765 – ND) và bị tống giam vào ngục, bởi vậy, (Phạm
Huy Cơ) đem lòng oán giận, ngầm xui (Trịnh) Đệ làm chuyện phản nghịch.
(Trịnh Đệ) bèn lập phe đảng, lấy bọn Dương Trọng Khiêm (còn có tên gọi
khác là Dương Trọng Tế người xã Lạc Đạo, huyện Gia Lâm (ngoại thành
Hà Nội ngày nay), đỗ Tiến sĩ khoa Giáp Tuất, 1754 – ND) và Nguyễn Huy
Bá (người xã Phú Thị, huyện Gia Lâm (ngoại thành Hà Nội ngày nay), xuất
thân là Cống sĩ, tức Cử nhân – ND) làm gia khách. Chúng mật hẹn với
nhau lấy ngày 24 tháng này (tức tháng 9 năm Đinh Hợi, 1767 – ND) làm
ngày khởi sự. Nhưng (Dương) Trọng Khiêm sợ việc không thành thì sẽ
mang vạ lây, bởi vậy, hắn bèn lén đem việc này mật báo cho viên Nội giám
là Phạm Huy Đĩnh. Phạm Huy Đĩnh báo ngay cho Trịnh Sâm. Trịnh Sâm
lập tức ra lệnh cho bọn bầy tôi bắt lũ phản loạn để tra tấn. (Phạm) Huy Cơ
biết sẽ không sao thoát nạn, bèn ra thú tội. (Triều đình) khép (Phạm) Huy
Cơ vào tội xử chém, còn (Trịnh) Đệ thì bị tống giam vào ngục.
Trước đây, (Dương) Trọng Khiêm từng bị khiển trách và bị bãi chức, đến
đây được c là người có công nên được khen thưởng, xét cho được trả lại
chức cũ, còn thăng thêm hai bậc nữa. Nguyễn Huy Bá được thăng năm bậc.
