dùng, còn (Nguyễn Huỳnh) Đức thì cũng muốn trốn về (với Nguyễn Phúc
Ánh) nhưng lại chưa thể, nên trong lòng thường phẫn uất. Một đêm, trong
trại quân của (Nguyễn) Huệ, đang lúc mơ ngủ, (Nguyễn Huỳnh) Đức quát
mắng (Nguyễn) Huệ rất to. Tướng của (Nguyễn) Huệ giận, muốn nhân đó
đem giết đi, nhưng (Nguyễn) Huệ cho là lời trong giấc ngủ, không nỡ bắt
tội, lại còn cho nhiều châu ngọc, ý muốn tỏ sự hậu đãi để lôi kéo nhưng
(Nguyễn Huỳnh) Đức vẫn không vui.
Năm Bính Ngọ (tức năm 1786 – NKT), (Nguyễn Huỳnh) Đức theo quân
của (Nguyễn) Huệ đi đánh Bắc Thành
, khi về, được ở lại để giữ đất Nghệ
An. Bấy giờ, tướng giữ chức Trấn thủ Nghệ An là Nguyễn Văn Duệ vốn
gốc là tay chân của (Nguyễn) Nhạc, không thích ở dưới quyền của
(Nguyễn) Huệ. (Nguyễn Huỳnh) Đức nhân đó nói dối với (Nguyễn Văn)
Duệ rằng hãy theo đường tắt trong rừng mà lẻn về Quy Nhơn, hội quân với
(Nguyễn) Nhạc. (Nguyễn Văn) Duệ tin lời, lập tức đem hơn 5000 quân,
theo đường rừng mà về Nam. Khi đi, hắn sai (Nguyễn Huỳnh) Đức đi
trước. Được hơn một tuần (tức hơn mười ngày – NKT). (Nguyễn Huỳnh)
Đức sai người đến tạ ơn (Nguyễn Văn) Duệ, nói rằng: -Phàm là sĩ phu, ai
cũng chỉ thờ một chủ. Đức này không quên chủ cũ, cũng ví như tướng quân
không quên Tây Sơn mà thôi. Vả chăng, chủ cũ của Đức này là chân chúa,
mệnh trời đã trao phó rành rành, cho nên, nếu tướng quân muốn bỏ chỗ tối
mà đến với chỗ sáng, thì nên đi cùng tôi để lập công danh, tiếng thơm để
mãi, nhược bằng không được như vậy thì Đức này xin từ giã ở đây.
Nguyễn Văn Duệ giận (Nguyễn Huỳnh) Đức về tội đã bán đứng mình,
bèn muốn nhân thể giết đi. Nghĩ vậy, hắn lập tức sai người mang lệnh tiễn
đến nói với (Nguyễn Huỳnh) Đức rằng: -Lời ông quả hợp ý tôi, vậy xin chờ
để cùng đi.
(Nguyễn Huỳnh) Đức biết mưu của (Nguyễn Văn) Duệ, liền nhân ban
đêm, đổi hướng qua Lạc Hoàn
rồi sang Vạn Tượng mà về. Đường đi
quanh co, lương cạn, quân sĩ phải lấy lá cây mà ăn. Bỗng thấy một cây to,
chim đậu ở đó tính có hàng vạn, bèn úp bắt để ăn, nhưng khi nhìn kĩ mới
biết, đó là lá cây đang lúc hóa thành chim, hai cánh thì đã hóa xong nhưng
