04. Cái chết của Nguyễn Đa Phương
Nguyễn Đa Phương người Thanh Hóa, con của Sư Tề. Thuở còn hàn vi,
Hồ Quý Ly từng theo học võ nghệ với Sư Tề, nhân đó kết nghĩa anh em với
Nguyễn Đa Phương. Là con dòng cháu giống, Nguyễn Đa Phương sớm có
tài, từng là võ tướng khét tiếng của nhà Trần thời Trần Phế Đế (1377-1388).
Cùng với Phạm Cự Luận là người túc trí đa mưu, bộ ba Hồ Quý Ly,
Nguyễn Đa Phương và Phạm Cự Luận đã khiến cho cả triều đình phải
khiếp sợ. Đến đời Trần Thuận Tông (1388-1398), quyền bính hầu như nằm
hết trong tay bộ ba nguy hiểm này.
Tháng 10 năm Kỉ Tị (1389), quân Chiêm Thành tiến ra đánh phá vùng
Thanh Hóa, Thượng hoàng Trần Nghệ Tông sai Hồ Quý Ly đem quân đi
đánh giặc. Cùng đi với Hồ Quý Ly còn có một số tướng lĩnh cao cấp khác
như Nguyễn Đa Phương, Phạm Khả Vĩnh v.v… Lần ấy, Hồ Quý Ly bị thất
bại, tướng chỉ huy quân Thánh Dực
là Nguyễn Chí (cũng có sách chép là
Trần Đình Quý) bị giặc bắt, 70 tướng khác bị tử trận. Hồ Quý Ly trốn về
xin Thượng hoàng cho thêm quân cứu viện nhưng Thượng hoàng không
chấp thuận, nhân cớ đó, Hồ Quý Ly xin thôi, không cầm quân đi đánh nữa.
Thượng hoàng phải cử tướng Trần Khát Chân đi thay. Tình thế quân đội
triều Trần lúc ấy rất nguy, may nhờ Nguyễn Đa Phương dùng kế nghi binh
mới thoát được.
Khi về triều, Nguyễn Đa Phương cậy mình có chút công lao, hay chê bai
Hồ Quý Ly bất tài. Hồ Quý Ly cũng gièm pha lại rằng: bởi Hồ Quý Ly
nghe lời của Nguyễn Đa Phương nên mới bại trận. Nói rồi, Hồ Quý Ly xúi
Thượng hoàng xuống chiếu thu lại hết toàn bộ số quân do Nguyễn Đa
Phương chỉ huy. Dẫu ở thế cô, Nguyễn Đa Phương vẫn chưa hết kiêu ngạo.
Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 8, tờ 16-b) chép rằng:
“Thượng hoàng nói: -Nên trị tội nhẹ để cảnh cáo hắn.
Quý Ly tâu rằng: -Đa Phương rất gan góc và tráng kiện, thần sợ hắn sẽ
trốn sang nước Minh ở phương Bắc hay nước Chiêm Thành ở phương
Nam, tức là thả cọp để lại mối họa về sau, chi bằng giết đi là hơn.
