16. Bang giao thời loạn
Trong thời Nam-Bắc triều, triều Mạc (Bắc triều) và triều Lê (Nam triều),
tuy coi nhau là kẻ thù không đội trời chung, nhưng cả hai đều thần phục
nhà Minh và cố tìm mọi cách để được nhà Minh ban sắc phong cho mình.
Hai bên biết rõ ý định cũng như mặt mạnh và mặt yếu của nhau, cho nên đã
không ngần ngại tung ra các thủ đoạn để phá hoại lẫn nhau. Nói khác hơn,
ngay cả trong lĩnh vực bang giao với nhà Minh, Nam triều và Bắc triều
cũng có một cuộc chiến thực sự. Một trong những đỉnh cao ác liệt của cuộc
chiến tranh này là sự kiện năm Bính Thân (1596). Sách Đại Việt sử kí toàn
thư (Bản kỉ tục biên, quyển 17, tờ 55-b và 56-a) chép như sau:
“Bấy giờ, bọn bề tôi nhà Mạc dùng nhiều quỷ kế đề tố cáo với nhà Minh
rằng: -Cái gọi là nhà Lê hiện thời, thực chất chỉ là của họ Trịnh. Chúng làm
việc tranh giành, dấy binh để giết bề tôi đã thần phục của thượng quốc (ý
nói giết dòng dõi của họ Lê – ND) và con cháu của họ Mạc chứ chẳng phải
là quân lo hưng phục nhà Lê.
Vì lời tố cáo ấy, nhà Minh đã nhiều lần sai sứ tới cửa ải trấn Nam Giao
(tức cửa ải Mục Nam Quan ngày nay – ND), mang điệp văn sang và hẹn
đến cửa ải hội khám xem thực hư thế nào.
Ngày 29 (tháng giêng năm Bính Thân, 1596 – ND), vua Lê sai Hộ Bộ
thượng thư kiêm Đông các Đại học sĩ
, tước Thông Quận công là Đỗ
Uông, cùng với quan Đô Ngự sử ở Ngự Sử Đài là Nguyễn Văn Giai, đi làm
quan hầu mệnh, đến cửa ải trấn Nam Giao để trao đổi điệp văn và thư từ
qua lại với viên Tả Giang binh tuần đạo
(của nhà Minh) là Trần Đôn
Lâm, lời lẽ rất khiêm nhường. Sau, (vua Lê) lại sai quan Hữu tướng là
Hoàng Đình Ái, mang quân đến Lạng Sơn để làm hậu ứng, sai tộc mục là
Hoàng huynh Lê Ngạnh, Hoàng huynh Lê Lựu, cùng với Công Bộ thị lang
là Phùng Khắc Khoan, mang ấn An Nam Đô thống sứ ti
và hai tờ có in
mẫu ấn bằng mực của An Nam Quốc vương trước, 100 cân vàng, 1000 lạng
bạc và mấy chục kì lão lên tận cửa ải trấn Nam Giao để chờ hội khám.
