25. Lời tâu của quần thần tháng 9 năm Mậu Ngọ (1618)
Bấy giờ là thời trị vì của vua Lê Kính Tông và chúa Trịnh Tráng. Sử cũ
vẫn thường chép lại một số lời tâu bày của quần thần. Lời thiết thực, ý viển
vông, được nghe theo hay bị dửng dưng gác bỏ … đại để đều gồm đủ cả.
Trong nhiều lời tâu bày đó, có lời tâu bày dâng lên vua Lê Kính Tông vào
tháng 9 năm Mậu Ngọ (1618), được sách Khâm định Việt sử thông giám
cương mục (Chính biên, quyển 31, tờ 16) ghi lại như sau:
“Bầu trời ở phương Đông Nam có sắc trắng, đứng thẳng, dáng tựa như
cái búa lớn, thường xuất hiện vào khoảng canh năm, kéo dài tới hơn một
tháng mới dứt. Quần thần nhân đó dâng lời tâu rằng: -Việc quan hệ giữa
trời và người thật là đáng sợ lắm. Tháng 9 năm nay, cứ đến khoảng canh
năm là lại có sắc trắng xuất hiện ở phương Đông Nam, hai đầu nhọn hoắt,
ai trông thấy cũng phải kinh sợ. Đã thế lại còn có điềm mưa vàng như đất,
mưa gạo đen như than và sấm vang trái mùa nữa. Sở dĩ có tai biến ấy, có lẽ
vì trong triều đình có việc vô đạo đức, bên ngoài triều đình thì có việc
không đúng với chính lệnh, giềng mối suy tàn, phép nước không chấn
chỉnh, quan lại hà khắc và nhũng nhiễu, khiến cho ngôi sao tượng trưng
lòng dân bị đao động, rồi việc làm của người phần lớn là trái với hòa khí
mà ra nông nỗi ấy chăng? Chúng tôi kính xét sách Chu thư
câu: “Vương tỉnh duy tuế, khanh sĩ duy nguyệt, thứ dân duy tinh” (đây là
câu trong thiên Hồng phạm của sách Thượng thư, dẫn lời của Cơ Tử
với vua Chu Vũ Vương
, ý nói: Nhà vua có chức phận phải quán xuyến
hết tất cả mọi việc trong nước, cũng như một năm phải gồm đủ cả bốn mùa;
Khanh sĩ thì mỗi người trông coi một việc, cũng mười hai tháng khác nhau
trong một năm mà mỗi người chỉ là một tháng; thứ dân trong thiên hạ cũng
tương tự như các vì sao, có sao thích gió, có sao thích mưa, không ai giống
ai cả – ND). Câu này ý nói: việc làm hay dở của người đều có điềm lành
điềm gở tương ứng hiện ra, người phải biết theo đó mà xử sự cho phải. Nay
tai biến xảy ra luôn luôn, ý trời cao răn bảo đã rõ, do vậy, cần phải siêng
năng kính sợ. Xin bệ hạ hãy nhân tai biến mà lo sửa đức, nghiêm khắc với
bản thân, ăn chay lập đàn thành khẩn cầu trời, mong lòng trời cảm động mà
