58. Trịnh Tạc và cuộc tranh biện với sứ giả nhà Thanh năm
1669
Từ năm 1592, cuộc chiến tranh Nam – Bắc triều về cơ bản đã chấm dứt.
Cầm đầu Bắc triều là họ Mạc phải bôn tẩu khắp đó đây, tuy cũng có gây
cho Nam triều chút ít khó khăn, nhưng nói chung, cơ hội phục hồi hoàn
toàn không còn nữa. Một bộ phận con cháu của họ Mạc đã chạy sang Trung
Quốc, lúc đầu thì cầu cứu nhà Minh đã tàn tạ, sau thì bám lấy nhà Thanh
vừa được dựng lên. Bấy giờ, triều đình Mãn Thanh cũng muốn lợi dụng
con bài họ Mạc để tiến hành những mưu đồ chính trị lâu dài ở nước ta, bởi
vậy, bang giao giữa đôi bên cũng khá căng thẳng. Năm Kỉ Dậu (1669), vua
Mãn Thanh là Khang Hy sai Lý Tiên Căn và Dương Doãn Kiệt sang nước
ta. Một cuộc tranh biện gay gắt giữa sứ giả của Mãn Thanh với triều đình
vua Lê Huyền Tông và chúa Trịnh Tạc đã nổ ra. Sách Khâm định Việt sử
thông giám cương mục (Chính biên, quyển 33, tờ 25 và 26) viết:
“Trước đây, Mạc Kính Diệu đầu hàng nhà Thanh, nhưng chưa kịp nhận
phong tước thì đã mất. Con của (Mạc) Kính Diệu là (Mạc) Kính Vũ nối
nghiệp cha, tiếm xưng niên hiệu là Thuận Đức, lấy tên giả là Nguyên
Thanh. Nhà Thanh trao cho (Mạc Kính Vũ) chức An Nam Đô thống sứ,
cho theo như hiệu cũ mà nhà Minh đã phong cho (Mạc) Đăng Dung thuở
xưa. Đến đây, quan quân (chỉ quan quân của vua Lê, chúa Trịnh – ND) đã
thu phục được Cao Bằng và sai Vũ Vinh Tiến làm Đốc trấn
Kính Vũ chạy sang nhà Thanh kêu cứu thảm thiết. Quan Tổng đốc Lưỡng
Quảng (của nhà Thanh) đem việc này tâu lên. Vua Thanh cho Kính Vũ
được đầu hàng và hạ lệnh cho Kính Vũ đến ở tạm tại Nam Ninh (Trung
Quốc – ND) rồi ra đặc chỉ cho quan Nội viện Thị độc
là Lý Tiên Căn và
quan Binh bộ Chủ sự là Dương Doãn Kiệt sang nước ta để dụ báo triều
đình, bắt phải trả lại đất Cao Bằng cho họ Mạc.
Tháng giêng năm ấy, sứ nhà Thanh đến Thăng Long, triều đình nhà Lê
dùng đủ lí lẽ để biện bác. Phải hơn mười ngày mới có thể tuyên bố sắc văn,
sau lại bàn cho họ Mạc giữ một châu Thạch Lâm (nay thuộc về Cao Bằng –
ND), nhưng bọn Lý Tiên Căn kiên quyết không chịu, thành ra phải bàn cãi
