63. Chuyện năm Giáp Tuất (1694) ở bộ lại
Tháng 7 năm Giáp Tuất (1694) một loạt các vị quan lớn của bộ Lại như
Tả thị lang là Nguyễn Danh Nho, Hữu thị lang là Ngô Sách Tuân và Lại
Khoa Cấp sự trung là Nguyễn Đình Trụ … cùng đồng thời bị giáng chức,
khiến cho bộ Lại phải một phen lao đao. Xưa bộ Lại là cơ quan chuyên
trách việc tuyển bổ quan viên, quyền uy hơn hẳn nhiều bộ khác, bởi lẽ này,
đây là nơi thường có lắm chuyện chẳng hay, như hối lộ và nhận hối lộ,
quen biết và gởi gắm, nịnh hót và mua chuộc … v.v. Sự kiện tháng 7 năm
Giáp Tuất (1694) có thể coi là một ví dụ tiêu biểu. Sách Khâm định Việt sử
thông giám cương mục (Chính biên, quyển 34, tờ 33 và 34) viết rằng:
“Tả thị lang bộ Lại là Nguyễn Danh Nho lo việc tuyển bổ quan chức. Có
người tố cáo rằng, việc tuyển bổ này nhũng lạm và bừa bãi, phần nhiều
không hợp lệ. Quan Hữu thị lang là Ngô Sách Tuân thì tư túi, tự ý tuyển bổ
hai người học trò của mình. Việc này buộc phải để triều đình xét xử. Kết
quả: (Nguyễn) Danh Nho bị giáng làm Hữu thị lang Bộ Hình, (Ngô) Sách
Tuân làm Tham chính Lạng Sơn. Quan Lại Khoa Cấp sự trung là Nguyễn
Đình Trụ, do không biết đàn hặc và bắt bẻ việc tuyển bổ ấy, nên bị giáng
làm Hiệu thảo
. Việc này, có đến hai mươi bốn người bị truy cứu và bị
tịch thu giấy cao thân (đại để cũng như quyết định tuyển bổ in sẵn, đồng ý
tuyển bổ ai thì họ cứ đề tên người đó vào – ND).
Ngô Sách Tuân tố cáo rằng: Lê Hy khi còn đang làm việc ở bộ Lại cũng
tư túi, lén lút làm việc cầu cạnh gởi gắm cho con là Lê Thuyên và cho học
trò là Tô Hinh. Việc này cũng được (Chúa) giao xuống cho bầy tôi trong
triều đình bàn xét, nhưng lời của (Ngô) Sách Tuân chả có gì làm bằng cớ,
cho nên (Ngô) Sách Tuân lại phải giáng làm Đô cấp sự trung.
Nguyễn Đình Trụ từ khi bị giáng chức, được rỗi rãi nên dạy bảo, rèn
luyện cho học trò có đến cả ngàn người, nhiều người thành đạt, đỗ đại khoa
trước sau đến hơn bảy chục người”.
Lời bàn
