14. Thương thay, Trần Đại Định!
Trần Đại Định là một trong những vị tướng quân giàu tài năng của xứ
Đàng Trong thời chúa Nguyễn Phúc Chu (1691-1725) và chúa Nguyễn
Phúc Chú (1725-1738). Năm 1732, vì có việc phải dụng binh ở phía Nam,
chúa Nguyễn Phúc Chú sai một loạt tướng lĩnh cầm quân ra trận, tất cả đặt
dưới quyền của viên Thống soái
là Trương Phúc Vĩnh. Trong số các vị
tướng này, có Trần Đại Định. Sử không chép rõ chức trách của Trần Đại
Định trong đạo quân Nam chinh này, chỉ biết rằng, tiếng nói của ông có ý
nghĩa rất lớn đối với các tướng lĩnh trong bộ chỉ huy.
Quân đội của chúa Nguyễn vào Nam một thời gian khá lâu nhưng chưa
thu được kết quả gì đáng kể, đã thế lại còn bị thiệt hại khá nặng nề. Điều
này khiến chúa Nguyễn Phúc Chú rất tức giận nên đã gởi thư vào Nam để
trách cứ, lời lẽ rất gay gắt. Và, Thống soái Trương Phúc Vĩnh đã lập tức
cứu nguy bằng cách đổ hết mọi tội lỗi cho tướng quân Trần Đại Định Nam
thục lục (Tiền biên, quyển 9) cho biết:
“Trương Phúc Vĩnh bí mật gởi tờ biểu về, tâu trình lí do tại sao quân
không tiến được, và đổ hết mọi sự cho (Trần) Đại Định. Cùng đúng lúc ấy,
(Trần) Đại Định vừa đem quân về, biết rõ cơ sự, muốn kêu oan, bèn nhân
đêm tối, vượt biển về Bút Sơn (ở Quãng Ngãi). Có người em họ (của Trần
Đại Định) là Thạnh can Trần Đại Định rằng: -(Trương) Phúc Vĩnh là người
có thần thế lớn, không thể tranh cãi đúng sai với hắn được, tốt nhất là hãy
bỏ trốn.
Trần Đại Định nói: -Cả gia đình ta, cha con cùng được hưởng ân huệ lớn
của nhà nước, nay lẽ đâu chỉ vì cớ quan Thống soái nói sai sự thật mà bỏ
đi, chịu mang tiếng xấu, vừa là kẻ bất trung, lại cũng vừa la kẻ bất hiếu?
Thạnh cố can mãi (nhưng không được) bèn tự ý quay thuyền cho chạy
thẳng ra phía biển Đông. (Trần) Đại Định biết, liền tuốt gươm chém chết
Thạnh rồi cho thuyền chạy về cửa biển Đà Nẵng. Xong, (Trần) Đại Định
làm tờ biểu trần tình mọi lẽ, nhờ quan ở dinh Quảng Nam dâng lên. Bấy
giờ, các quan bàn là nên trị tội ngay, nhưng Chúa chưa nỡ, bèn sai tạm
