51. Trịnh Cán được đưa lên ngôi chúa như thế nào?
Tháng 9 năm 1782, Trịnh Sâm mất, con thứ của Trịnh Sâm là Trịnh Cán
được đưa lên ngôi chúa. Bấy giờ, Trịnh Cán mới 6 tuổi (tuổi ta). Sự kiện
nửa đáng khóc, nửa đáng cười này của lịch sử đã được sách Khâm định Việt
sử thông giám cương mục (Chính biên, quyển 45, tờ 26, 27 và 28) chép lại
như sau:
“Khoảng mấy năm này, bệnh cũ của (Trịnh) Sâm lại tái phát luôn, khiến
cho (Trịnh) Sâm rất sợ nắng gió, thường ở sâu trong cung, kể cả lúc ban
ngày cũng phải đốt nến. Chỉ những ngày đại triều (Trịnh) Sâm mới chịu đi
ra ngoài, còn thì không bao giờ đi đâu cả. Đến đây, bệnh trở nên nguy kịch.
Đặng Thị (Huệ) ngày đêm chầu chực ở bên cạnh, các quan lại đại thần chỉ
có (Hoàng) Đình Bảo, (Tạ) Danh Thùy và (Lê) Đình Châu cùng vài ba
người nữa là được quyền ra vào mà thôi. Đặng Thị (Huệ) nói với (Trịnh)
Sâm rằng: -Thiếp được vương thượng yêu thương quyến luyến bội phần
nhưng nay thì trăm tội đều đổ lên đầu thiếp, chẳng biết rồi nay mai mẹ con
thiếp sẽ gởi thân vào đâu.
(Trịnh) Sâm an ủi rằng: -Danh vị Thế tử đã định rõ, sau này, nước là
nước của Thế tử còn lo lắng nỗi gì nữa?
(Trịnh) Sâm quay sang nói với (Hoàng) Đình Bảo rằng: -Ngươi hãy cố
sức giúp rập Thế tử cho yên lòng.
(Hoàng) Đình Bảo thưa: -Thần đâu nỡ không tận tâm. Để báo đáp ơn
chúa, thần sẵn sàng nhận lấy cái chết. Nhưng, ngay bây giờ, xin v thượng
hãy truyền ngôi cho Thế tử, đồng thời, sách phong cho Tuyên phi Chính
cung
(chỉ Đặng Thị Huệ, mẹ của Trịnh Cán – ND) được quyền tham dự
việc quyết đoán chính sự, cốt sao cho mệnh lệnh lúc nào cũng rõ ràng.
(Trịnh) Sâm nói: -Ngươi nói rất đúng. Ngươi hãy giúp ta làm việc này.
(Hoàng) Đình Bảo nói: -Nhận cố mệnh lo việc chính trị, thần không dám
tự chuyên một mình, vậy xin cho một người rất gần gũi trong họ là Trịnh
Kiều (con thứ năm của Trịnh Cương, chú ruột của Trịnh Sâm – ND), bậc
Sư bảo đại thần
là Nguyễn Hoàn, hai người có danh vọng lớn trong chính
