54. Vì sao Nguyễn Hữu Chỉnh đi theo Tây Sơn
Năm 1782, tướng của họ Trịnh là Nguyễn Hữu Chỉnh, người đang giữ
chức Quản lãnh
của cơ binh mang hiệu là Tiền Ninh ở Nghệ An, đã bỏ
họ Trịnh mà theo về với Tây Sơn. Vì sao lại có chuyện động trời này? Sách
Khâm định Việt sử thông giám cương mục (chính biên, quyển 45, tờ 32, 33
và 34) cho biết:
“(Nguyễn) Hữu Chỉnh là người phóng đãng, ít chịu khép mình vào
khuôn phép. Lúc trẻ, (Nguyễn Hữu Chỉnh) đã đỗ Hương tiến (tức là Cử
nhân – ND), từng đi du lịch ở kinh sư và vào yết kiến Hoàng Ngũ Phúc,
được (Hoàng) Ngũ Phúc cho là người có tài khác thường nên dùng làm gia
khách. Khi (Hoàng) Ngũ Phúc vào xâm lấn đất phía Nam (chỉ việc Hoàng
Ngũ Phúc đem quân của chúa Trịnh đánh vào xứ Đàng Trong năm 1774 –
ND). (Nguyễn) Hữu Chỉnh được đi theo và giữ chức thư kí. (Vào Nam một
thời gian, Nguyễn Hữu Chỉnh) được sai đến quân dinh của Tây Sơn
Nguyễn Văn Nhạc, khuyên Nguyễn Văn Nhạc hãy quy thuận. (Nguyễn)
Văn Nhạc cũng rất trọng tài (của Nguyễn Hữu Chỉnh). Sau, (Nguyễn Hữu
Chỉnh) theo Hoàng Đình Bảo (là cháu của Hoàng Ngũ Phúc – ND) đi đánh
giặc biển, lập được công lao, được bổ làm Quản lãnh của đội binh mang
hiệu Tuần Hải, và sau đó thì được thăng làm Quản lãnh của cơ binh (cơ
binh lớn ơn, gồm nhiều đội binh – ND) mang hiệu là Tiến Ninh ở trấn
Nghệ An).
Khi binh lính trong kinh thành nổi loạn, môn hạ của Nguyễn Hữu Chỉnh
là Hoàng Viết Tuyển, từ Sơn Nam
vượt biển vào báo cho Nguyễn Hữu
Chỉnh hay. Nguyễn Hữu Chỉnh đến bàn với trấn thủ Nghệ An là Vũ Tá
Dao. Vũ Tá Dao cũng là em rể của (Hoàng) Đình Bảo. Vũ Tá Dao hỏi: -
Bây giờ phải tính làm sao?
(Nguyễn) Hữu Chỉnh đáp: -Trấn Nghệ An và Thuận Hóa tiếp giáp với
nhau. Nay, bọn Phó tướng ở Phú Xuân là Hoàng Đình Thể, tướng coi đồn
Động Hải là Khôi Thọ đều là thuộc tướng của tiên công ta (chỉ Hoàng Ngũ
Phúc – ND), với ta, đều là người cùng hội cùng thuyền. Nay, nếu tướng
