62. Màn bi kịch đầu tiên của Lê Chiêu Thống
tháng sau ngày được tôn lên ngôi vua, Lê Chiêu Thống đã phải tham dự
vào màn bi kịch đầu tiên trên sân khấu chính trị của chính mình. Xin trích
giới thiệu một đoạn ghi chép trong Khâm định Việt sử thông giám cương
mục (Chính biên, quyển 46, tờ 31, 32 và 33) như sau:
“Trước đấy, khi Trịnh Khải bị đại bại, thân thuộc (của Trịnh Khải) là bọn
Trịnh Bồng lánh đến vùng Chương Đức (nay thuộc Hà Tây – ND) và bọn
Trịnh Đệ chạy đến vùng Văn Giang (nay thuộc Hưng Yên – ND) bí mật
chiêu tập binh mã để chờ thời. Khi Tây Sơn rút quân về, Trịnh Đệ bèn cùng
bọn ngoại thích là Trương Tuân, cho quân qua đò Thanh Trì (ngoại thành
Hà Nội – ND) tiến vào cung Tây Long. Bọn Thiêm Đô ngự sử là Dương
Trọng Khiêm (tức Dương Trọng Tế – ND) cũng đem quân tới giúp Trịnh
Đệ. Đang đêm (Dương Trọng Khiêm) lên lầu ở phủ chúa, nổi trống hội họp
trăm quan để lập Trịnh Đệ làm chúa, nhưng do quá vội vàng không có vị
quan nào tới cả. Được tin ấy, Nhà vua (sai người mang) chiếu thư đến vặn
hỏi (Dương) Trọng Khiêm, rằng vì cớ gì mà (nổi trống) lại không xin mệnh
lệnh (của Vua). (Dương) Trọng Khiêm xé ngay tờ chiếu thư trước mặt sứ
giả, rồi cùng với Trịnh Đệ mưu tính nhóm quân gây biến.
Cùng đúng lúc ấy, Trịnh Bồng dâng biểu, xin được về chầu Vua, lời lẽ
viết rất nhã nhặn, mềm dẻo. Nhà vua bèn hạ chiếu triệu Trịnh Bồng về. Bấy
giờ, bề tôi trong triều thấy rõ việc làm của (Dương) Trọng Khiêm là trái lẽ
nên đều bỏ Trịnh Đệ mà về với Trịnh Bồng. Khi Trịnh Bồng về đến cầu
Nhân Mục (Từ Liêm, ngoại thành Hà Nội – ND), thì Trịnh Đệ liền sai bọn
Trương Tuân và (Dương) Trọng Khiêm đem quân ra chống cự.
Xưa khi Trịnh Sâm còn sống, chính (Dương) Trọng Khiêm là người đã
phát giác và tố cáo mưu phản của Trịnh Đệ, nay sợ Trịnh Đệ giận mà trả
thù, cho nên, (Dương Trọng Khiêm) đã bí mật sai tên gia tướng là Nguyễn
Mậu Nễ đi đón đường để xin đầu hàng (Trịnh) Bồng. Việc này, Trương
Tuân không hề hay biết. Khi Trịnh Bồng tiến sát đến kinh thành, Trương
Tuân chợt thấy quân dẫn đầu lại chính là quân của (Dương) Trọng Khiêm,
