67. Vua Lê Chiêu Thống bị lột mất hoàng bào
Tháng 11 năm Đinh Mùi (1787), Tây Sơn sa tướng Vũ Văn Nhậm kéo
quân ra Bắc Hà để trừng trị Nguyễn Hữu Chỉnh. Về phần mình, Nguyễn
Hữu Chỉnh cũng đem quân vào tận vùng Ninh Bình ngày nay để chủ động
đón đánh, nhưng vì bị thua đau nên vội vã tháo chạy về Thăng Long. Việc
này đã khiến cho cả triều đình nhốn nháo. Đầu tháng chạp năm đó, cuộc
bôn tẩu của Lê Chiêu Thống bắt đầu. Sách Khâm định Việt sử thông giám
cương mục (Chính biên, quyển 47, tờ 15, 16 và 17) chép như sau:
“Tin thất bại của cánh quân (Nguyễn) Hữu Chỉnh vừa báo đến là lập tức
Nhà vua muốn bỏ đi về phía Tây, tính theo đường thượng đạo mà về Thanh
Hoa, chiếm giữ chỗ trọng yếu để tính kế khôi phục sau này. Vào khoảng
nửa đêm, (Nguyễn) Hữu Chỉnh từ Thanh Quyết (thuộc Gia Viễn, Ninh Bình
ngày nay – ND) trở về. Nhà vua sai người đến mời mấy lần liền nhưng
(Nguyễn) Hữu Chỉnh vẫn không đi mà chỉ ủy thác cho viên Tham tri chính
sự là Nguyễn Khuê (vừa đỗ Tiến sĩ ngay trong năm 1787 – ND) vào tâu xin
Nhà vua đi sang Kinh Bắc (vùng Bắc Ninh ngày nay – ND) và nói: -Ở Kinh
Bắc có Nguyễn Cảnh Thược là người vừa hùng mạnh lại vừa có mưu lược,
rất đáng tin cậy, cho nên, ta hãy lấy Kinh Bắc làm chỗ dựa, bám vào thành
trì chắc chắn và cậy sông Cái làm hào cách ngăn để tạo thế thủ. Xong, ra
lời kêu gọi quân cần vương thì có thể liên lạc được với khắpơi, như phía
trên thì có Thái Nguyên và Sơn Tây, dưới có Hải Dương và Sơn Nam,
chẳng mấy chốc mà có đại binh, từ đó, có thể liệu thời cơ mà hành động,
vậy mới có thể mong hưng phục nổi.
Nhà vua nghe theo.
Sáng sớm hôm sau, Nhà vua sai Hoàng đệ là (Lê) Duy Trù hộ tống
Hoàng Thái hậu, Hoàng phi và Nguyên tử (con đầu lòng của vua Lê Chiêu
Thống – ND) cùng các cung tần đi trước. Lúc sắp sửa lên đường, Nhà vua
đến nhà Thái miếu khóc và lạy, nhân đó, bầy tôi và thị vệ cũng lẻn trốn,
khiến cho Vua lo sợ không biết tính sao. Viên quan theo hầu là Bùi Dương
Lịch đến tâu rằng: -(Nguyễn) Hữu Chỉnh tuy thua trận khiến cho quân bị
