11. Trấn Thủ Trần Công Hiến xét án
Trần Công Hiến sinh vào năm nào không rõ. Sách Đại Nam chính biên
liệt truyện (Sơ tập, quyển 16) cho hay, ông người Quảng Ngãi, lúc trẻ từng
theo phò Nguyễn Phúc Ánh, đến khi Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi (tức
Hoàng đế Gia Long) ông được bổ làm quan, được thăng đến chức Trấn thủ
trấn Hải Dương. Khi trấn nhậm ở Hải Dương ông là người chủ trương đắp
đê ngăn nước mặn tạo ra được hơn 800 mẫu đất làm ruộng, khiến cho nhân
dân được cậy nhờ. Người Hải Dương tưởng nhớ công lao của ông bằng
cách gọi con đê ngăn nước mặn ấy là đê Trần Công (con đê do ông quan
người họ Trần chủ trương đắp nên). Cũng khi trấn nhậm ở Hải Dương, Trần
Công Hiến là người đã tổ chức biên soạn nhiều bộ sách khá lớn. đồng thời,
đã tự mình viết cuốn Hải Dương phong vật kí rất có giá trị. Ngoài ra, ông
còn đứng ra tổ chức việc khắc in những sách quý của các triều đại trước,
đóng góp rất đáng kể vào việc bảo vệ kho tàng cổ thư của nước nhà. Trần
Công Hiến mất tại Hải Dương năm Đinh Sửu (1817), do chưa rõ năm sinh
nên không biết ông thọ bao nhiêu tuổi.
Sinh thời, Trần Công Hiến là người có tiếng công minh và thanh liêm,
tuy nhiên, chuyện khiến cho người đời nhớ tới ông nhiều nhất lại là chuyện
ông xét án. Sách trên chép rằng:
“(Trần Công) Hiến là người công bằng và thanh liêm, xét xử được nhiều
vụ kiện còn ứ đọng, trừ được mối hại cho dân. Có một vụ án mạng để đã
khá lâu mà chưa tra xét được, triều đình đốc thúc rất nghiêm ngặt, (Trần
Công) Hiến rất lấy làm lo. Một hôm đang ở giữa công đường, ông mệt quá,
đành tựa ghế mà ngủ tạm. Trong cơn mơ màng, chợt ông nghe tiếng nói
văng vẳng bên tai: -Con rết đánh bạc!
Tỉnh dậy, ông nghĩ rằng, kẻ tội phạm có lẽ họ Ngô tên Công chăng (âm
Hán Việt, ngô công là con rết. – NKT). Nghĩ vậy, ông bí mật dò la, quả có
người họ tên như vậy, hắn vì hơn thua cờ bạc mà đã giết người. Ông chỉ tra
khảo một lần là hắn nhận ngay. Mọi người đều cho là ông xét án tài như
thần.
