12. Chuyện Hữu Tham Tri Vũ Trinh
Vũ Trinh người huyện Lương Tài (thuộc Bắc Ninh), cháu của quan
Thượng thư Tiến sĩ Vũ Hy Nghi và là con của Hương Cống Vũ Thiều. Cha
và ông của Vũ Trinh đều là bậc có danh vọng dưới thời Lê mạt, bởi vậy,
năm 1776, dù mới đỗ Hương cống và mới 16 tuổi, Vũ Trinh cũng đã được
chúa Trịnh Sâm (1767-1782) bổ làm Tri phủ của phủ Quốc Oai (nay thuộc
Hà Tây). Khi vua Lê Chiêu Thống chạy đi cầu viện Mãn Thanh. Vũ Trinh
là một trong những người ủng hộ mạnh mẽ, nhưng khi quân Mãn Thanh bị
Quang Trung đánh cho đại bại, Lê Chiêu Thống chạy sang sống lưu vong
trên đất Trung Quốc thì Vũ Trinh theo không kịp, đành phải ở lại, ẩn dật tại
quê nhà.
Năm Gia Long thứ nhất (1802), nhận được tin Hoàng đế Gia Long sẽ thu
dụng các cựu thần của nhà Lê, Vũ Trinh cùng mười vị cựu thần khác đã ra
nhận chức. Vũ Trinh được bổ làm Thị trung Học sĩ
. Ngay năm ấy, ông
vào Huế để nhận chức. Năm Gia Long thứ mười hai (1813), Vũ Trinh được
bổ làm Tham tri bộ Hình, và đó là đỉnh cao nhất trong hoạn lộ của ông.
Sách Đại Nam chính biên liệt truyện (Sơ tập, quyển 20) chép truyện Vũ
Trinh như sau:
“Năm (Gia Long) thứ hai (tức năm 1803 – NKT), đám tang vua Lê (chỉ
việc đưa hài cốt của Lê Chiêu Thống trở về nước – NKT) từ Yên Kinh
trở về, triều đình bàn nên lấy Lê Diên đứng ra lãnh việc tang ma, nhưng bộ
Lễ lấy làm khó nói khi báo việc này cho Bắc Thành (cơ quan đại diện cho
triều đình cai quản vùng Bắc Bộ – NKT), vì không biết xưng hô với vị vua
đã khuất này như thế nào cho phải lễ, viết thẳng tên ra liệu có được chăng?
Vũ Trinh nói: -Thánh triều nên lấy đạo hậu hĩ mà đối xử với triều đã mất,
xin cứ để hiệu cũ mà gọi là Lê Chiêu Thống cho đúng lễ.
Vua khen là phải. Vũ Trinh nhân đó tâu rằng: -Thần vốn là bề tôi của nhà
Lê trốn tránh ở lại, vậy, xin được giải chức để về Bắc, lên cửa ải Nam Quan
mà đón tang.
