Xương Xí làm thiên hạ công chủ để nối dòng họ Ngô, mà các bộ sứ quân
thời tự trị lấy trong bộ mình, khi quốc gia vô sự thời áo xiêm ngọc bạch như
Tần Tấn liên hoàn. Khi quốc gia hữu sự thời môi hở răng lạnh, giữ gìn nhau
như Ngu, Quắc kết nghĩa, thế thì Hợp Chủng Quốc ở Bắc Mỹ lợi kiện và
hai mươi nhăm liên bang ở Nhật Nhĩ Man há chẳng xuất hiện vào nước ta
về thế kỷ thứ 12 rồi ư?
Lại không làm thế, sớm chuông trống. tối giáo mác, mạnh ăn thịt yếu,
rút cục bị tiêu ma cả ở dưới ngọn cờ bông lau, há chẳng phải là cái tội quần
học bất minh” (không rõ nghĩa hợp quần). Nhưng mà còn có chỗ đáng
khen, vì trước hồi ấy mỗi khi gặp một phen biến loạn thì người nước phần
nhiều dựa thế người Tàu như Đỗ Hoàng Văn đương khi có bệnh mà gắng đi
xe sang nhà Tống. Lý Thúc Hiến đi đường tắt để chầu nhà Tề là mượn thế
lực người ngoài để bắt nạt đồng loại, thật đáng bỉ. Lúc bấy giờ các sứ quân
mỗi người xưng hùng xưng bá một phương, có Nam Hán là một nhà khôn
ngoan, muốn mở rộng đất đai, ở ngay kế nách, thế mà chưa hề nghe có
người nào phải nhờ thế lực người ngoài để hại đồng loại vì rằng cái trình độ
dân trí của ta bấy giờ đã khá cao cho nên tuy có cái lòng “cá lớn nuốt cá con
– giống mạnh ăn thịt giống yếu” mà ai cũng biết “cõng rắn cắn gà nhà”,
“rước voi về giầy mồ” là không hay. Sau này Đinh Tiên Hoàng cả xưng
Vạn Thắng thì thế lực không chống nổi, nhưng vẫn là người Nam làm vua
nước Nam, tưởng 12 sứ quân có linh thiêng cũng ngậm cười ở nơi chín suối
(Đại Việt Sử Ký cải lương A 1146, quyển 1 tờ 63-66b).Về 12 sứ quân đời
bấy giờ có câu ca dao như sau này:
Của đời muôn sự của chung
Hơn nhau một tiếng anh hùng mà thôi…
