gái đó tuy quê mùa nhưng có nhan sắc đoan trang, cử chỉ lại đường hoàng,
nói năng thanh nhã, ngài liền vời về cung. Thiếu nữ ấy là Yến cô nương, tục
danh là cô Cám, thôn nữ làng Thổ Lội (sau đổi là Siêu Loại, rồi lại đổi ra
Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh). Về cung nhà vua cử một nữ giáo viên dạy
Yến cô nương học tập. Nhờ sự thông minh chẳng bao lâu Yên cô nương lầu
thông kinh sử và được phong làm Lan phu nhân (lấy tên cung lan là nơi phu
nhân luyện tập văn bài, lại có ý là người con gái tựa bụi lan).
Rồi phu nhân sinh ra Hoàng tử, đặt tên là Càn Đức từ đó được phong
làm Thái Phi.
Theo thần tích làng Siêu Loại thì khi vua Thánh Tông đi quân thứ
Chiêm Thành, ở nhà bà Dương hậu biết Lan phu nhân có thai sợ sau này
mất địa vị nên hư truyền rằng mình cũng tắt kinh. Khi Lan phu nhân sinh
con trai thì Dương hậu chiếm đứa con trai đó và giam Lan phu nhân vào
lãnh cung nói rằng Lan sanh ra quái thai. Đức con trai đó tức là thái tử Càn
Đức và lên bảy tuổi thì vua Thánh Tông băng hà. Càn Đức được lên ngôi
tức là vua Nhân Tông. Việc này vỡ lỡ ra. Nguyên phi bấy giờ được tôn là
Hoàng thái phi liền báo thù xưa, giết Dương hậu và chôn sống 72 người
cung nữ đã a tòng với Dương hậu trong việc hãm hại Thái phi thuở trước.
Sau việc tàn ác kể trên, khi trở về già, Lan Thái phi quá hối hận nên rất
sùng đạo Phật, làm rất nhiều điều thiện, như việc xuất tiền kho để chuộc
con gái nhà nghèo bị cầm bán, rồi cho gả chồng vào những nơi tử tế, chẩn
cấp cho dân chúng khi bị tai trời ách nước, làm tới 70 ngôi chùa trong vùng
Kinh Bắc (Bắc Ninh) và thi hành nhiều nhân chánh.
Xét về chính trị Lan thái phi đã làm giám quốc rất đắc lực cho việc trị
dân trong khi chồng đi viễn chinh (theo giáo sư Hoàng Lê trong tuần báo
Đời Mới số 20 thì Dương hậu coi triều khi vua Thánh Tống đi quân thứ.
Theo Tri Tân thì có cả bà Nguyên Phi tức Lan Phu nhân đã buông rèm nghe
việc triều chính trong giai đoạn này. Có thể tin chắc Lan Nguyên Phi đã
được sủng ái ngay buổi đầu nên được dự chính sự vì bà là người thông
