ban chiếu dụ bảo gì cả. Huống chi năm Trung Thống thứ tư đã được miễn
rồi. Nay lại nói đến xiết bao sợ hãi lạ lùng! Vậy xin Các hạ nghĩ lại cho…”
Năm Tân Mùi (1271) Hốt Tất Liệt cho sứ qua dụ vua Thánh Tông sang
chầu. Vua Thánh Tông cáo bệnh không đi.
Năm sau vua Nguyên cho sứ sang tìm cột đồng Mã Viện. Trần triều đáp:
cột đồng ấy lâu ngày mất rồi.
Năm Ất Hợi (1275) các cạnh góc ngoại giao của nước ta đưa ra dần.
Tháng giêng năm ấy (1275) vua Thánh Tông gửi sang Mông Cổ bài biểu
sau đây:
“Dẫu được ba năm một lần cống, sứ bộ qua lại đổi thay đi về mệt nhọc
chưa được ngày nào nghỉ ngơi. Đến như Đạt Lỗ Cát Tề do thiền triều cử
sang nước tôi thì lúc về há chịu về không? Huống chi kẻ được sang đây làm
gì cũng cậy thế, việc gì lớn nhỏ cũng lấn lướt đè nén nước nhỏ này. Ngài là
Thiên Tử dẫu sáng suốt ngang mặt trời, vì mặt trăng nhưng đâu dễ soi tới
đáy chậu úp?
“Vả Đạt Lỗ Cát Tề chỉ đáng thi hành với những nước “xấu xí nhỏ mọn”
nơi mọi rợ ở biên giới, lẽ nào tôi đã được liệt phong vào bậc vương, đứng
làm phên dậu một phương mà lại còn lập Đạt Lỗ Cát Tề cai quản thì há
chẳng bị các nước chư hầu cười ư? Vì sợ mà phải cống, sao bằng trong lòng
vui phục mà tự cống? (Dịch theo nguyên văn chữ Hán).
Theo Trần Trọng Kim về khoản này, vua Thánh Tông xin đổi Đạt Lỗ
Cát Tề làm chức Dẫn Tiến Sứ nghĩa là coi việc kiểm điểm đồ tiến cống, như
vậy không có quyền gì nữa đối với nước ta. Vua Nguyên không chịu và biết
rằng dựng mưu không xong lại xoay về giải pháp võ lực. Họ cho quan lại ở
biên giới thăm dò địa thế nước ta, và về phần nước ta cũng có sự phòng bị.
Năm Đinh Sửu (1277) Thái Thượng Hoàng mất ở Thiên Trường phủ
(làng Tức Mặc). Năm sau vua Thánh Tông nhường ngôi cho Thái Tử Khâm
