Mặt thủy, ngài cho đóng các cọc sắt ở thượng lưu sông Bạch Đằng trên
phủ bè cỏ để đợi giặc (kế này được dùng đầu tiên do quân Ngô Quyền phá
quân Nam Hán) Nguyễn Khoái phục binh ở đây chờ nước thủy triều lên thì
ra khiêu chiến, dụ giặc qua chỗ đóng cọc, chờ khi nước thủy triều rút quay
lại phản công.
Phạm Ngũ Lão và Nguyễn Chế Nghĩa phục kích ở cửa ải Nội Bàng
(thuộc Lạng Sơn). Việc bố trí xong, Hưng Đạo Vương hô quân sĩ trỏ xuống
Hóa Giang cùng thề: “Trận này không phá được giặc thề không trở lại khúc
sông này nữa!”
Sau lời quyết liệt này, quân ta kéo thẳng tới sông Bạch Đằng. Ngày
mồng tháng ba, chu sư Mông Cổ rút đến Chúc Động. Quân ta đổ ra công
kích bị tướng giặc Lưu Khuê đánh lui bắt được của ta 20 chiếc thuyền.
Ngày hôm sau Ô Mã Nhi cùng tới nơi. Hai bên xô xát. Quân ta giả thua bỏ
chạy. Giặc tung hết lực lượng đuổi theo. Bấy giờ, con nước rút xuống mau
chóng. Nguyễn Khoái nhử giặc đi khỏi chỗ đóng cọc một quãng xa, rồi
quay thuyền trở lại đánh kịch liệt. Quân của Hưng Đạo Vương tiếp đến.
Giặc thấy ta mạnh quá rút lui tới khúc sông có cọc. Thuyền giặc mắc cọc
chìm đắm hết. Trước thế nguy cập, Ô Mã Nhi phải cầm đầu toán tinh binh,
ra nghênh chiến. Ngay lúc này, hai vua Trần cũng đến tung quân ngũ doanh
ra bốn mặt. Ô Mã Nhi thấy nguy liền thu nhặt binh thyền chạy nhưng không
kịp. Quân Nguyên chết vô kể, mặt sông đỏ ngầu máu giặc. Bốn trăm thuyền
của địch bị ta tịch thu. Nội minh tự Đỗ Hành bắt được Ô Mã Nhi, Phàn Tiếp
và Tích Lệ Cơ Ngọc đem đến dâng Trần Thánh Tông. Ngài cho cùng ngồi,
ôn tồn nói chuyện, niềm nở rót rượu mời uống. (Toàn thư quyển 5, tờ 54b).
Việc Truy Kích Thoát Hoan
Thoát Hoan nghe tin thủy quân tan vỡ hết, vội cùng bọn Trịnh Bằng Phi,
A Bát Xích, Áo Lỗ Xích, Trương Quan và Trương Ngọc dùng đường bộ cấp
tốc tháo lui. Đến cửa Nội Bàng, Phạm Ngũ Lão đổ ra đánh. Vạn hộ Trương
quán với ba nghìn quân cố sống chết đánh để mở lối cho Thoát Hoan qua
