con cháu phải đổi ra họ Mai. Trần Ích Tắc vì tình cận thân nên nhà vua
không nỡ tước họ nhưng phải gọi là Ả Trần, nghĩa là nhút nhát như đàn bà).
Ngoài ra khi giặc Nguyên thua chạy, quân ta có bắt được một tráp biểu
hàng của các quan. Xét ra khi quân Nguyên đang mạnh, quan lại nhiều kẻ
hai lòng đã làm giấy tờ giao thông với giặc. Thượng Hoàng mở lượng
khoan hồng cho đốt cả tráp đi. Các quan dân cũng được tha thứ, duy dân hai
làng Băng Hà và Bà Điểm phải đồ làm lính mãi mãi (Trường hợp hai làng
này nặng nề bởi họ đã vì mối tử thù của họ Lý mà theo giặc).
Xong việc định công luận tội, Thượng Hoàng về phủ Thiên Trường và
mất vào tháng 5 năm Canh Dần (1290). Vua Nhân Tông sai sứ sang Tàu cáo
tang và xin phong.
Chiến Pháp Của Trần Hưng Đạo
Chúng tôi xin kể lại vài nguyên tắc tổng quát trong chiến pháp của Hưng
Đạo Vương mà chúng ta không những thấy nó sâu sắc về mặt chiến thuật,
chiến lược còn có giá trị đặc biệt cả về chính trị nữa. Với Hưng Đạo Vương,
nghệ thuật đnáh giặc là một chuyện, người làm tướng còn phải là nhà chính
trị lỗi lạc. Và chính trị phải dựa vào chính sách thân dân cùng tinh thần dân
chủ.
Ngày 20 tháng tám năm Canh Tí (1300) Hưng Đạo Vương mất. Trước
khi lâm chung, vua Anh Tông đến bên giường bệnh của ngài vừa để thăm
viếng, vừa có ý vấn kế. Vua Anh Tông hỏi: “Rủi khi Đại Vương khuất núi
đi rồi, giặc Bắc lại sang, thì đối phó như thế nào?”
Ngài đáp; xưa Triệu Vũ Đế lập quốc, vua Hán cất quân sang đánh. Triệu
Vũ Đế cho dân đốt phá sạch quang đồng nội không để quân địch cướp bóc
lương thảo rồi đem đại binh ra châu Liêm, châu Khâm, đánh Tràng Sa,
dùng đoản binh đánh úp như sau: đó là một thời. (Hưng Đạo Vương lầm ở
