Quả vậy, từ đời vua Thái Tông đến cuối thế kỷ thứ XIII xã hội Việt Nam
được no cơm, ấm áo, nhân dân được sống vui vẻ, đầy đủ nên giặc Mông Cổ
ba phen vàocõi ta đã đánh bật họ ra một cách oanh liệt. Lời hịch của Hưng
Đạo Vương đã nhắc đến thú cờ bạc, đàn hát, chọi gà, thú săn bắn, thú ruộng
vườn rõ đời sống của nhân dân bấy giờ quả có tốt đẹp.
Trái lại từ đời Dụ Tông vua quan bất tài, bất lực, lại ăn chơi đàng điếm,
xa xỉ, giai cấp phong kiến đốn mạt đến nỗi đẽo gọt cả quyền lợi lặt vặt của
dân chúng. Bên ngoài giặc Chiêm hàng năm sang đánh phá, cướp của giết
người, càng làm cho cái ngai vàng của họ Trần thêm nghiêm ngửa và nhân
dân điêu đứng thêm.
Tình trạng này không thể tránh được một cuộc đảo lộn chẳng do họ này
thì cũng do họ khác. Giữa triều đường bấy giờ Hồ Quý Ly có tài ba trội hơn
mọi người tất nhiên được tin dùng, lại thêm địa vị của ông là Hoàng thân
quốc thích nữa. Rồi ông bước lên sân khấu chính trị nước nhà giữa một thời
thế vô cùng phức tạp: Tầng lớp lãnh đạo thì chỉ nhìn vào quyền lợi, địa vị
riêng tư, sau này đối với ngoại không phân biệt được đâu là thù, là bạn, lẽ
thuận lẽ nghịch, dân chúng thì đối phó, mất hết tin tưởng vào các nhà cầm
quyền, như con thuyền không lái, bồng bềnh ngoài khơi như chẳng còn biết
đến bờ bến. Thật là não nề, thật là bi đát!
Tiểu Sử Của Hồ Quý Ly
Dòng họ Hồ đối với lịch sử Việt Nam chỉ mới nổi tiếng từ khi có Hồ
Quý Ly xuất đầu lộ diện. Ông Chu Thiên, có lẽ là sử gia nghiên cứu về họ
Hồ kỹ càng nhất phát biểu một ý kiến ngờ vực về lý lịch của họ HỒ mà
Khâm Định Việt Sử Thông Giám (Cương Mục quyển 10) đã nêu ra bởi
thiếu tài liệu xác thực để chứng nghiệm, phần có thể lý lịch của họ Hồ đã bị
xuyên tạc do những kỳ thị hẹp hòi của các nhà làm sử trước:
Theo Khâm Định Việt Sử, Hồ Quý Ly là cháu bốn đời của Hồ Liêm.
Ông Tổ của họ Hồ là Hồ Hưng Dật người tỉnh Chiết Giang bên Tàu về đời
